Q a n d li diabet
Q andli diabet — giperglik em iyan in g surunkali holati boMib,
insulinning
absolyut
y o k i
nisbiy
y etish m ovch iligi
natijasida
u gle vo d alm ashinuvi boshqarilishining buzilishi oqibatida yuzaga
keladi hamda glyu k ozu riya, poliuriya, polidipsiya,
lipidlar, oqsillar,
m inerallar alm ashinuvining buzilishi va o ‘ tkir hamda surunkali
asoratlar rivojlanishi bilan nam oyon b o ‘ ladi.
Q andli dibet 2 tipga b o ‘ linadi:
I
tip — insulinga b o g ‘ liq
(20
% );
II
tip - insulinga b o g i i q b o im a g a n (80 % ).
Insulinga b o g ‘ liq qandli diabetga organ izm da insulinning ab
solyut y e tis h m o v c h ilig i sabab b o ‘ lib, u bolalarda ham kuzatiladi.
Q andli diabetn ing bu tipida ketoatsidoz rivojlan ib , insulin bilan
davolanadi.
Insulinga bogM iq b o ‘ lmagan II tip esa — katta yoshli odamlarda
uchraydi, insulinning nisbiy yetish m ovch iligi bilan nam oyon b o ‘ ladi,
ketoatsidoz
bilan asoratlanmaydi, insulinoterapiya talab etmaydi.
I tip diabetning sabablari:
1
)
gen etik determinlanish;
2
)
bolalarda oshqozon osti bezi p-hujayralarining autoimmun
zararlanishi;
II tip diabetning sabablari:
1
)
insulinning plazm ada oqsil bilan b o g ‘ lanib, ta sinning
torm ozlanishi;
2
)
insulinaza ferm entining giperaktivatsiyasi;
3 )
insulin retseptor apparatining nuqsoni;
4 )
postretseptor tizim ning (adenilatsiklaza) nuqsoni.
Q andli diabetda u glevod almashinuvi
buzilishlari quyidagilar
bilan nam oyon bo
4
ladi:
1
)
geksokinazalam ing
zararlanishi
(gepato-,
m io-
va
adipotsitlar);
2
)
g lik o g e n o lizn in g kuchayishi;
3
)
glyu k on eogen ezn in g faollashuvi;
4 )
K reb s sikli faoliyatin in g buzilishi.
Q andli diabetda lipid alm ashinuvining buzilishlari quyidagilar
bi - lan nam oyon b o ‘ ladi: I ) G lyu k oza
utilizatsiyasining susayishi;
2)
li - p ogen ezn in g susayishi; 3) depodan y o g ‘ lam ing safarbarligi;
108
4 ) lipe- m iya; 5) ketogenez va xolesterinogenezning kuchayishi;
6
)
ketone- m iya va xolesterinem iya; 7) ketonuriya.
Qandli diabetda oqsil almashinuvi buzilishlari quyidagilar bilan
nam oyon b o ‘ ladi: 1) G lyu k oza utilizatsiyasining susayishi; 2 ) oqsil
parchalanishining oshishi; 3 ) am inoatsidem iya, glyu k ogen aminokis-
lotalarga kuchli talab; 4 ) glyu k on eogen ezn in g kuchayishi.
Qandli diabetda quyidagi b io k im y o v iy o ‘ zgarishlar kuzatiladi:
1) giperglik em iya; 2 ) glyukozu riya; 3 )
ketonem iya, ketonuriya,
ateroskleroz; 4 ) ketoatsidoz; 5 ) giperam inoatsidem iya va aminoatsi-
duriya;
6
) poliuriya; 7) polidipsiya;
8
) p o lifa giy a ; 9 ) degidratatsiya.
109