S yunusov, Z. Abdiyev

16-rasm.
 Issiqxonalar turlari va ko‘rinishi
. 
So„ngi yillarda O„zbekistonda plyonkali xitoy issiqxonalari deb 
nomlangan issiqxonalar qurilmoqda. Ular bir nishabli isitilmaydigan 
oktyabr oydan boshlab foydalaniladigan issiqxonalardir. Qoplagich 
plyonkalar sentyabrni oxirgi besh kunligida tortilib (yopilib), may 
boshlarida olib tashlanadi. Bunday isilmaydigan issiqxonada issiq-
sevar sabzavot ekinlari yetishtiriladi. Bu issiqxonaning qiyaligi 
janub tomonga qaratilgan. Shimoliy tomoni balandligi 5 m bo„lgan 
loy bilan urib chiqilgan devor bo„lib, uni qalinligi devor orqasiga 
uyilgan turpoq bilan – 4 m ni tashkil etadi. 
Issiqxonaning eni 10 m, uzunligi ixtiyorcha 100 m va undan 
ko„p yoki kam bo„lishi mumkin. Issiqxonani ustini yopish uchun xi-
toyda ishlab chiqarilgan qalinligi 0,08-0,10 mm li, stabillashtirilgan 
plyonka qo„llaniladi. Undan ikki mavsum mobaynida foydalaniladi. 
Issiqxonani qurishda 0.5 m chuqurlikda o„ra qaziladi, sinchlari 
26-58 mm diametrdagi metall trubalardan iborat bo„lib, bir qatorga 
uchta o„rnatilgan. Qatorlar har 3 m da joylashtrilgan. Ustunlarni 
balandligi 2, 3 va 4 m. Devorlarga metall shvellerli starpillar pay-
vandlanagan. 
Uzunasiga joylashtirilgan qatorlardagi metall trubali ustunlarni 
yuqori qismi bir-biriga payvandlanib mahkamlangan. Ustunlarning 
qator oralari issiqxonaning shimoliy devoridan to janubiy devor che-
tigacha har 0,5 m masofada butun yoki bir-biriga ulangan, diametri 
3-4 sm va uzunligi 11,4 m bo„lgan bambuk bag„azlari joylashtiriladi. 
Bu bambuk bag„azlar issiqxona bo„ylab har 25-30 sm masofada 
tortilgan ingichka simga bog„lab mahkamlanadi (17-rasm). 

---

 
 
17-rasm
. Isitilmaydigan xitoy plyonkali issiqxonasi ko‘rinishi
. 
Issiqxonani uzunligi bo„yicha shimoliy devorga parallel qilib 
devordan 1,2-1,5 m masofada yo„g„on sim tortiladi. Unga eni 1,1 m 
li ensiz chodir plyonka mahkamlanadi. Plyonkali chodirni qarama-
qarshi tomoni, issiqxonaning janubiy tomoniga taxlanadi va tuproq 
bilan bostiriladi. Plyonkani shamoldan yiritilib ketmasligi uchun uni 
ustidan har 3-4 m masofada ingichka arqon tortib qo„yiladi. 
Issiqxonaning shimoliy devori butun uzunligi bo„yicha eni 1,5-
2 m bo„lgan plyonkaga o„ralgan bobina (g„altak) o„rnatiladi. Bu 
plyonka darcha hisoblanadi. G„altak bilan devor o„rtasidagi oraliq 
plyonka bilan yopiladi. G„altakga plyonka o„ralganda issiqxonaning 
yuqori qismi ochiladi va u shamollantiladi. 
Sovuq kunlarda kechasi, bulutli ob-havoda kunduz kunlari ham 
plyonka ustiga sholi poyasidan tayyorlangan bordon yopib qo„yiladi. 
Bordon janubiy patki qismi ustiga o„rnatilgan g„altakga o„ralib 
shimoliy devor ustiga yig„ib qo„yiladi. G„altakni aylantirib, bordon 
yuqoridan pastga tushiriladi va issiqxona qoplamasi butun eni 
bo„yicha to„liq yopiladi. Qor yoki yomg„ir yog„ganida hamda sovuq 
kunlarda sholi bordoni ustidan ikkinchi qavat plyonka qo„lda 
yopiladi. Shunday yopilgan issiqxonada 2006-2007 yil qish faslida 
harorati 10°S dan pasaymagan. 
O„simliklar bunday issiqxonalarda chirindi bilan boyitilgan 
tuproq aralashmasida yetishtiriladi. O„simliklar tomchilatib sug„oril-
gan vaqtda konsentratsiyasi 0,17-0,20% li eritma ham beriladi. 

---

Issiqxonada hajmi 9m
2
bo„lgan xovuz yasaladi. Bu hajmdagi xovuzda 
tayyorlangan yeritma 0,1 ga maydondagi o„simliklarni bir marta 
sug„orishga etadi. O„simliklar qatori issiqxonada ko„ndalangiga 
joylashtirilgan. Ular qo„shqatorli lentasimon usulda ekilgan. Lentadagi 
egatlar orasidagi masofa 50-60 sm, lentalar oralig„i esa 70-80 sm, 
qatorchalar ustiga plyonka yopilib – mulchalangan. O„simlik tik 
bag„azlarda o„stiriladi. O„simlik bog„lanadigan kanopni yuqori tomoni 
har qatorlar ustidan tortilgan sim bag„azga bog„langan.