S yunusov, Z. Abdiyev

13-rasm.
 Qishki blokli issiqxonaning old
 tomoni ko‘rinishi va rejasi (mm): 
f a s a d i –1, 11, 17, 23 zvenolar raqami; r e j a : 1 – birlashtiradigan 
yo„lak, 2 – devor, 3 – ustunlar, 4 – asfaltlangan yo„l. 
Barcha qishki issiqxonalarning loyihalarida havo haroratini va 
namligini, sug„orishga ishlatiladigan suvni haroratni avtomatik 
ravishda sozlab turish nazarda tutilgan. Ammo, qurilish davrida 
ko„pincha avtomatika moslamalari qo„yilmagan, o„rnatilganlari esa 
tezda ishdan chiqqan. Hozirgi davrda kombinatlar avtomatikasiz 

---

ishlamoqda. Kombinatlarda o„g„itlar eritmasini va zaharli modda-
larni tayyorlaydigan tarmoqlari bor. Isitish tizimida tuproq ostidan, 
tuproq ustidan, kontur va chodirsimon usullari hisobga olinadi. 
Loyiha bo„yicha issiqxonalarda tuproq ostidan isitish, yomg„irlatib 
sug„orish moslamalari o„rnatilgan bo„lishi kerak. Issiqxona tuprog„i 
ostida qumli zovur (drenaj) qatlam va drenajli sopol trubalar zovur-
lari bo„lishi kerak. Ammo, qurilish davrida bu tizimlar bajarilmagan. 
O„zbekistonda plyonkali issiqxonalarning har xil turlari 
mavjud. Ularni ikki nishabli va arkasimon, angarli va blokli, yo-
g„och va metall sinchli turlarini uchratish mumkin. Ularning katta-
ligi juda xilma-xil. Ular tabiiy quyosh nuri, kaloriferlar va boshqa 
usullarda isitiladi. Zavodda tayyorlangan plyonkali issiqxonalardan 
810-77 sonli namunaviy loyiha bo„yicha blokli issiqxona qurilgan. 
Issiqxona 68×150 m maydonni egallaydi va uni foydali maydoni 
9570 m
2
. Usti arkasimon qilib yopilganligi uchun konstruksiyasi 
jadal shamollatishni va o„simliklarga quyosh nurini to„g„ri 
tushishiga imkon yaratadi. 
80 yillarda bahor-yoz-kuz mavsumlarida foydalanish uchun 
plyonkali issiqxonalar qurish ko„p namunaviy loyihalar bo„yicha 
olib borilgan. Ulardan ko„p tarqalganlari quyidagilar: 810-77, 810-
93, 910-97 blok tipli sabzavot yetishtiradigan, 810-91, 810-94 blok 
tipidagi ko„chat va sabzavot hosilini yetishtiriladigan, 810-1-5.83 
angar tipidagi ko„chat va sabzavot yetishtiriladiganlaridir. 
810-93 raqamli namunaviy loyiha bo„yicha qurilgan sabzavot 
yetishtiriladigan blokli issiqxona egallagan maydoni 1 ga bo„lib, 
o„lchami 150×68 m, zvenollar soni 16, zvenosini eni 4 m bo„lgan, 
ular engil metall konstruksiyadan tayyorlanadi. 
810-97 raqamli namunaviy loyiha bo„yicha qurilgan issiqxona 
yog„och konstruksiyali bo„lib, zvenosi eni 6 m. 810-94 raqamli loyi-
ha asosida har birini maydoni 0,13 ga, o„lchami 64×24 m bo„lgan 8 
ta to„rt zvenoli ko„chat va sabzavot yetishtirishga mo„ljallangan 
blokli issiqxona qurilgan. Zvenosi eni 6 m. Issiqxona tuprog„i va 
havo haroratini sozlash, sug„orish va namlashni avtomatik usulda 
boshqarish nazarda tutilgan. 
Hozirgi davrda plyonkali issiqxonalar maydoni yil sayin 
kengayib bormoqda. Dala bog„lari va tomorqa uchastkasi egalari o„z 

---

uylari oldiga isitiladigan plyonkali issiqxonalar qurib, kuz-qish-
bahor faslida u yerlarda sabzavot ko„chatlarini yetishtirmoqdalar. 
Janubiy Koreya firmasi va fransuzlarning “Reshal” firmalari 
ustiga ikki va uch qavat yopqich yopiladigan katta o„lchamli plyon-
kali issiqxonalarni olib kelmoqdalar. Bu issiqxonalarda zaruriyat 
bo„lganda kalorifer yordamida isitish usuli qo„llaniladi. 
Keng tarqalgan plyonkali kichik issiqxonalar, ayrim shaxslar va 
tadbirkorlar tomonidan qurilmoqda. Ular qurgan issiqxonalar 
turlicha konstruksiyaga ega. Yopqichlari bir qavatli bo„lib, ular suv 
bilan isitiladigan, qozoni individual, suvni turli xildagi yonilg„ilarni 
yoqib isitadi, asosan solyarka, mazut, ko„mir va o„tindan foyda-
laniladi. Ularni qurishda sinch uchun armatura va po„lat ugolniklar 
asosiy material hisoblanadi. O„simliklarni bog„lash uchun yopqichi 
tagidan yo„g„on sim tortiladi. Nisbatan ingichka simlar plyonkani 
shamol uchirishidan saqlash uchun foydalaniladi. 
Shaxsiy plyonkali issiqxonalarning katta-kichikligi bo„sh yer 
maydoniga bog„liq. U issiqxona uzunligi va seksiyalari soni va eni 
kengligini aniqlaydi. Shu bilan birga, ayrim me‟yorlarga amal qili-
nadi. Qator orasi 70-80 sm bo„lgan 8 egatni joylashtirish uchun 
seksiya kengligini 6-6,5 m qilinadi. Issiqxona tarnovigacha baland-
ligi – 2-2,2 m, sarrovigacha – 3-3,5 m bo„ladi. 
Bunday issiqxonalarning oldi va orqa devorlarini taxminiy ko„-
rinishi 14-rasmda keltirilgan.