O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojantirish vazirligi



Download 0,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/9
Sana28.03.2022
Hajmi0,68 Mb.
#515010
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Kiber2



 
 
 
 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
 
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJANTIRISH VAZIRLIGI
 
 
 
 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
 
 
 
 talabasi 
 
Qurvonboyev Humoyun
 
Kiberxavfsizlik asoslari fanidan bajargan
 
 
 
 
AMALIY ISHI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-amaliy ish 
Sezar Usuli 


Цезар усули
да алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. 
Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган. 
k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги 
жалвал ҳосил қилинади: 

→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 




→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 


→ 

Мисол. 
Матн сифатида 
KOMPYUTER
сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули 
натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади: 
NRPSBXWHU.
Цезар усулининг камчилиги бу бир хил ҳарфларнинг ўз навбатида, бир 
хил ҳарфларга алмашишидир. 
Shifrlash: 
QURVONBOYEV_HUMOYUN 
Sezir usuli natijasida quyidagi shifrlangan yozuv hosil bo’ladi: 
TXUYRQERBHY_KXPRBXQ 
Deshifrlash: 
TXUYRQERBHY_KXPRBXQ 
Sezir usuli natijasida quyidagi deshifrlangan yozuv hosil bo’ladi: 
QURVONBOYEV_HUMOYUN 
O’rin almashtirish usuli 
Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari 
juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan 
aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan
, T
0
 = 
УСМАНБАЕВДОНИЁРБЕК
degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. 
To’rtta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi 


У 
Н 
В 
Н 
Б 
С 
Б 

И 
Е 
М 
А 
Д 
Ё 
К 
А 
Е 
О 
Р 

Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor. 
T
1
 = УНВНБСБ_ИЕМАДЁКАЕОР*
;
 
Deshifrlashda
,esa kalit 
k=4*5
; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator 
bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi. 
SHIFRLASH 




















Т
1
=QOYHYUNEUURBVMNVO_O* 
DESHIFRLASH 




















Т
0
= QURVONBOYEV_HUMOYUN*; 
 
Kalit so’z yordamida shifrlash usuli;
T
0
 = УСМАНБАЕВ ДОНИЁРБЕК; K= ЧЕЛСИ 
Ч 
Е 
Л 
С 
И 





У 
Н 
В 
Н 
Б 
С 
Б 

И 
Е 
М 
А 
Д 
Ё 
К 
А 
Е 
О 
Р 



Bunda ham avvalgidek jadvalni to’ldirib olamiz va 
kalit
so’z yordamida 
shifrlaymiz; 
Ustunlarni sonlarning o’sish tarbida joylashtiramiz va qator bo’yicha o’qib olamiz.
 
Е 
И 
Л 
С 
Ч 





Н 
Б 
В 
Н 
У 
Б 
Е 

И 
С 
А 
К 
Д 
Ё 
М 
Е 

О 
Р 
А 
T
1
 = НБВНУБЕ_ИСАКДЁМЕ*ОРА
;
 
Deshifrlashda
esa matnni qator bo’yicha yozib, sonlarni o’sish tartibida yozib 
olamiz va kalit so’z bo’yicha joylashtiramiz. 
Shundanso’ngustunbo’yichao’qibolamiz. 
Т
0
=КУРВОНБОЕВ_ХУМОЮН*** КАЛИТ: КАЛИТ; 
К 
А 
Л 
И 
Т 





К 
О 
Е 
У 
Н 
У 
Н 
В 
М 

Р 
Б 

О 

В 
О 
Х 
Ю 

SHIFRLASH 
А 
И 
К 
Л 
Т 





О 
У 
К 
Е 
Н 
Н 
М 
У 
В 

Б 
О 
Р 


О 
Ю 
В 
Х 

Т
1
=ОУКЕННМУВ*БОР_*ОЮВХ*; 
DESHIFRLASH 
А 
И 
К 
Л 
Т 





О 
У 
К 
Е 
Н 


Н 
М 
У 
В 

Б 
О 
Р 


О 
Ю 
В 
Х 

К 
А 
Л 
И 
Т 





К 
О 
Е 
У 
Н 
У 
Н 
В 
М 

Р 
Б 

О 

В 
О 
Х 
Ю 

Т
0
= КУРВОНБОЕВ_ХУМОЮН*** ; 
Ikki tomonlama o’rin almashtirish 
T
0
= УСМАНБАЕВ ДОНИЁРБЕК 
K
1
= 3, 1, 4, 2; 
 
K
2
= 5, 4, 2, 1, 3. 
 
K
1
\K
2
 






 
У 
Н 
В 
Н 
Б 

С 
Б 

И 
Е 

М 
А 
Д 
Ё 
К 

А 
Е 
О 
Р 

 
K
1
\K
2
 






И 

Е 
Б 
С 

Р 
О 

Е 
А 

Н 
В 
Б 
Н 
У 

Ё 
Д 
К 
А 
М 
 
T
1
= И_ЕБСРО*ЕАНВБНУЁДКАМ 
Deshifrlash: 
tartiblangan kalitlar sonlarini qator va ustunlarga yozib, maxfiy 
matnni chapdan o’ngga, tepadan pastga qilib joylashtiramiz. So’ng ustunlarni 
keyin esa qatorlarni kalit sonlari joylashuvi bo’yicha o’zgartiramiz. Keyin harflarni 
yuqoridan pastga, chapdan o’ngga qarab o’qiymiz. 


Т
0
=
КУРВОНБОЕВ_ХУМОЮН***
K
1
= 4, 1, 3, 2; 
 
K
2
= 2, 4, 5, 1, 3. 
 
K
1
\K
2
 






 
К 
О 
Е 
У 
Н 

У 
Н 
В 
М 


Р 
Б 

О 


В 
О 
Х 
Ю 

 
K
1
\K
2
 






М 
У 

Н 
В 

Ю 
В 

О 
Х 

О 
Р 

Б 


У 
К 
Н 
О 
Е 
 
Т
1
=МУ*НВЮВ*ОХОР*Б_УКНОЕ; 
DESHIFRLASH 
 
K
1
\K
2
 






М 
У 

Н 
В 

Ю 
В 

О 
Х 

О 
Р 

Б 


У 
К 
Н 
О 
Е 
 
 
K
1
\K
2
 






 
К 
О 
Е 
У 
Н 

У 
Н 
В 
М 


Р 
Б 

О 




В 
О 
Х 
Ю 

 
Т
0
=
КУРВОНБОЕВ_ХУМОЮН***
VERNAMUSULI 
Vernamusulibo’yichashifrlashdaInglizalifbosivayana 6 tasimvoljami 32 
tabelginitartiblabraqamlaymizva 0 va 1 likkodlargao’giribchiqamiz. 
Keyinchalikxoramaliorqalibelgilarniyig’indisiniolamiz. 
Qo’shiluvchilaresashifrlanuvchima’lumotvakalitdir.
A=0=00000 N=13=01101 
#=26=11010 
B=1=00001 O=14=01110 
!=27=11011 
C=2=00010 P=15=01111 
_=28=11100 
D=3=00011 Q=16=10000 
@=29=11101 
E=4=00100 R=17=10001 
?=30=11110 
F=5=00101 S=18=10010 
*=31=11111 
G=6=00110 T=19=10011 
XOR jadvali 
H=7=00111 U=20=10100
0+0=0
I=8=01000 V=21=10101 
0+1=1 
J=9=01001 W=22=10110 
1+0=1 
K=10=01010 X=23=10111 
1+1=0 
L=11=01011 
Y=24=11000 
Formulasi: 
M=12=01100 
Z=25=11001 
T
1
=T
0
+K 
T

= USMANBAYEV_DONIYORBEK_SHUHRATOVICH 
K = TALABA 
Qo’shish jarayoni : 
U 10100
S 10010 
M 01100
A 00000




T 10011 
A 00000
L 01011 
A 00000 




H 00111
S 10010 
H 00111
A 00000 


Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi : 
T

= HSHAMBTYPV@D@NDYPRSEB_THHH#ASOGIJH 
Shu yo’l bilan orqaga qaytiladi ya’ni tayyor ma’lumotga kalit qo’shiladi va
shifrlangan ma’lumot qaytarib olinadi. 
Т
0
= QURVONBOYEV_HUMOYUN
K=KALIT 
Q 10000 U 10100 R 10001 V 10101 +
+ + + K 01010 A 00000
L 01011 I 01000 = = =
= # 11010 U 10100 _ 11100 @ 11101
Shu tariqa qoshishni davom ettirsak quyidagicha shifrlanadi: 
T
1
=#U_@GDGWZDQQ?LAGM; 
DESHIFRLASH 
# 11010 U 10100 _ 11100 @ 11101
+ + + +
K 01010 A 00000 L 01011 I 01000 =
= = =
Q 10000 U 10100 R 10001 V 10101
Davom ettirilsa quyidagi hosil bo’ladi: 
Т
0
=
QURVONBOYEV_HUMOYUN

GAMMALASH USULI. 
Gammalash usulida biz kiril alfavitidan foydalanamiz va 0 dan 9 gacha 
sonlarni sanoq soni bo’yicha tartiblab yozib olamiz. Ma’lumotga kalit ketma-
ket yozilib qo’shilib ketaveradi. 
А=0
Л=12
Ч=24
0=36 
Б=1
М=13
Ш=25 
1=37
В=2
Н=14
Ъ=26
2=38 
Г=3
О=15
Ь=27
3=39 


Д=4
П=16
Э=28
4=40 
Е=5
Р=17
Ю=29 
5=41 
Ё=6
С=18
Я=30
6=42 
Ж=7
Т=19
Ӯ=31
7=43 
З=8
У=20
Қ=32
8=44 
И=9
Ф=21
Ғ=33
9=45 
Й=10
Х=22
Ҳ=34
FORMULASI: 
К=11
Ц=23
_=35
C=(T
0 T
+ G
T
)modN
T
0
= УСМАНБАЕВ_ДОНИЁРБЕК_ШУХРАТОВИЧ 
G = ТАЛАБА 
T

– YASHIRILADIGAN MA’LUMOT 
G – KALIT SO’ZI 
C– SHIFRLANGANMA’LUMOT 
T

У С М А Н Б А Е В

Т А Л А Б А Т А Л
T
0 T 
2018 13 0 14 1 0 5 2 
G

19 0 12 0 1 0 19 0 12 
T+ G
modN
39 18 25 0 15 1 19 5 14 
C 3 СШАОБТЕН 
Shu tariqa davom etsak quyidagi shifrlangan ma’lumot hosil bo’ladi
С = 3СШАОБТЕН_ЕО ҒИСРВЕЯ_1УЦРТТЬБЙЧ. 
Deshifrlash formulasi :

Download 0,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish