S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

soks-serverlarini 
ishlatib, о‗g‗irlangan kartochkalarni hisobga olgan 
holda, u bilan hisob-kitob qilish bilan shug‗ullanayotgan karderga duch 
kelganini tushundi. Keyingi tekshiruvlar buni tasdiqlangan. 
Tizim loglarini tadqiq qilish
. Operatsion tizimda hodisalarni 
rо‗yxatga olish xavfsizlikning uchta komponentidan biridir. Bu 
"AAA" 
modeli 
- authentication, authorization, accounting - autentifikatsiya 
qilish, avtorizatsiya qilish, audit.
Tizim xavfsizligiga bevosita yoki 
bilvosita aloqador bо‗lgan barcha hodisalarni qayd qilish auditning 
mohiyatini tashkil etadi. О‗ziga logotip qо‗yish buzg‗unchiga axborot 
tizimiga ruxsatsiz kirishini taqiqlamaydi. Shu bilan birga, bu uning 
aniqlanish ehtimoli, shuningdek, tajovuzkorning keyingi topilishi va 
ta‘sirini kuchaytiradi. Bundan tashqari, jurnallar himoyalangan 
tizimning zaifliklarini aniqlashga yordam beradi. 
Audit qanchalik kengroq bо‗lsa, kompyuter jinoyatlarini tergov 
qilish shunchalik osonlashadi. Saqlangan ma‘lumotlardan foydalanib, 
mutaxassis ish uchun kо‗plab foydali ma‘lumotlarni olishlari mumkin. 
Operatsion tizimlarning turli sinflari uchun qurilma tizimidagi 
audit voqealarini kо‗rib chiqaymiz. 
Windows tizimi loglari
. Windows operatsion tizimlarida uchta 
loglar mavjud: dastur loglari (application log), tizim loglari (system log) 
va xavfsizlik loglari (security log). 
Application log da ilova dasturlari va ba‘zi xizmatlar tomonidan 
yaratilgan xabarlar va hodisalar bayon etilgan. System log da operatsion 
tizim yadrosining voqealarini va eng muhim xizmatlarni о‗z ichiga oladi. 
Xavfsizlik jurnalida shuningdek, kuzatilgan foydalanuvchilar faoliyati 
bilan bog‗liq tizim xizmatlari tomonidan ishlab chiqarilgan hodisalar, 
ularning autentifikatsiyasi va avtorizatsiya qilinishi qayd etiladi. 
Kompyuterda DNS-server kabi qо‗shimcha dasturlar ishlayotgan bо‗lsa, 
ushbu uchta logga qо‗shimcha qо‗shish mumkin. 
Odatiy rejimda juda kam sonli hodisalar rо‗yxatga olinadi va 
security log da esa bundaylar umuman yо‗q. Jurnallarda batafsil 
ma‘lumot olish uchun ma‘mur ochiq-oydin auditoriyani yoqishi va audit 
siyosatini sozlashi kerak. 
Barcha Windows loglari 
«Administrative 
Tools» 
yoki 
«Management Console» menyusida joylashgan «Event Viewer» maxsus 
dasturi tomonidan kо‗rib chiqiladi. 

---

83 
Qidirayotgan narsalarga qarab, tekshirilayotgan kompyuterning 
"buzish" izlari yoki noqonuniy foydalanuvchi faoliyatining izlari, turli 
loglardan olingan turli ma‘lumot foydali bо‗lishi mumkin.