S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Fishing (phishing) - 
qurbonlarning ijtimoiy injineriya usullari 
bilan maxfiy ma‘lumotlarini olish. Odatda, bank kartasi raqamlari, 
ularning PIN-kodlari, parollarni bank hisobini boshqarish tizimiga 
(onlayn-banking) va undan keyin pulga aylanishi mumkin bо‗lgan 
boshqa ma‘lumotlardan bahs yuritiladi. Eng kо‗p uchraydigan banklar 
va tо‗lov tizimlari – ―Citi bank‖, ―eBay‖ va ―PayPal‖. 
Ishonchli ma‘lumotlarni qо‗lga kiritish soxta elektron pochta 
xabarlari va/yoki soxta veb-saytlar orqali sodir bо‗ladi. Odatda, ular 
firibgar tomonidan taklif qilingan protseduraga rioya qilmasa, masalan, 
foydalanuvchi hisobini yopish yoki xizmat kо‗rsatishni tо‗xtatib qо‗yish 
bilan qо‗rqitishga harakat qilishadi. Kо‗p hollarda, har doim ham 
bо‗lmasada, da‘vo qilingan voqea-hodisa autentifikatsiya ma‘lumotlarini 
yo‗qotish, boshqa favqulodda holatlar, hatto firibgarlarning harakatlari 
sabab yuzaga kelgan deyiladi. 
Garchi har bir manzilni aldash ehtimoli oz bо‗lsa-da, lekin katta 
ommaviy jо‗natish va qamrab olish sababli, fisherlar har bir pochta 
orqali ma‘lum miqdorda qimmatli ma‘lumotlarni yig‗ishga muvaffaq 
bо‗lishadi. Fishing faqat arzon spam-texnologiyalar paydo bо‗lganidan 
keyin iqtisodiy jihatdan foydali bо‗ldi. Uning paydo bо‗lishidan keyin 
fishing firibgarlar orasida juda mashhur bо‗lib qoldi. Tadqiqotchilar 
uning yuqori daromadliligini, murakkabligi, globallashuvi, mijozlarga 
nisbatan bank, tо‗lov va hatto nodavlat tizimlarning keng doiradagi 
foydalanish imkoniyati va rentAbelligini ta‘kidlaydi. 
Vishing - 
fishingga о‗xshash. Faqat bunda jabrlanuvchini soxta 
veb-saytga jо‗natish о‗rniga, ular bank yoki boshqa ishonchli 
hokimiyatga tegishli bо‗lgan soxta telefon raqamini izlash talab qilinadi. 
Telefon orqali suhbatda (yoki qо‗ng‗iroqlarni avtomatlashtirilgan holda) 
jabrlanuvchidan maxfiy axborot olinadi. IP-telefoniya uchun katta о‗tish 
sharoitida foydalanuvchi uchun anonim va qiyin ta‘qib qilinuvchi 
telefon raqamini olish oson. Birovning raqamiga, ya‘ni asl bank 
raqamiga qо‗ng‗iroqlarni tо‗xtatish mumkin. 

---

63