S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Noqonuniy 
ma‘lumotlar 
aralashuvi 
yoki 
tizim aralashuvi
Bular kompyuter tizimining ishlashiga to‗sqinlik 
qiladigan harakatlar, shuningdek, kompyuter ma‘-
lumotlarini noqonuniy yoki asossiz ravishda yo‗qo-
tish, olib tashlash, buzish, o‗zgartirish yoki blok-
lash bilan bog‗liq harakatlardir. Masalan, huquqbu-
zar kompyuter tizimiga juda ko‗p so‗rovlar yubo-
radigan holatlar mavjud ("xizmat ko‗rsatishni rad 
etish" deb ataladigan hujum), Internet-serverning 
ishlashi uchun zarur bo‗lgan kompyuter dasturlarini 
o‗chiradi yoki kompyuter ma‘lumotlar bazasidagi 

---

224 
yozuvlarga o‗zgarishlar kiritadi. Ayrim mamla-
katlar qonunlarida ma‘lumotlar bilan bog‗liq bo‗l-
gan amallarni bajarish normalari mavjud, boshqa 
mamlakatlarda qo‗shimcha qurilmalarga tegishli 
harakatlarga nisbatan normalar belgilanadi. Kom-
pyuter tizimlariga noqonuniy aralashish muhim 
infrastruktura (masalan suv yoki elektr ta‘minoti) 
ma‘lumotlarga yoki tizimlarga zarar etkazilishiga 
noqonuniy aralashuvga olib kelishi mumkin. 
Kompyuterlardan 
noqonuniy 
foydalanish 
vositalarini ishlab 
chiqarish, 
tarqatish 
yoki 
saqlash
Kompyuter jinoyatlarini yoki Internetga aloqador 
jinoyatlar uchun ishlatilishi mumkin bo‗lgan ap-
parat yoki dasturiy ta‘minotni ishlab chiqish yoki 
tarqatish bilan bog‗liq bo‗lgan harakatlar. Masalan, 
jinoyatchiga xizmat ko‗rsatishni inkor etishni 
avtomatlashtirish dasturini ishlab chiqadigan hol-
larni o‗z ichiga oladi. Bunday vositalardan qonuniy 
foydalanishga aralashishga yo‗l qo‗ymaslik maq-
sadida (masalan, xavfsizlik bo‗yicha mutaxassislar 
tomonidan) ba‘zi mamlakatlar qonunlari bunday 
vositalar faqat noqonuniy maqsadlar uchun 
mo‗ljallangan bo‗lishi yoki jinoyatchini jinoyatlar 
uchun ushbu vositalardan foydalanish niyati 
bilan harakat qilishi kerakligi nazarda tutilgan.