S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

2Na
2
HSO +2 H 
2
SO
4
 = 2Na
2
SO
4
+2 H
2
O+2 SO
2 
6Na HS0O
2
+Fe
2
 (SO
4
)
3
 = 3Na
2
 (SO
4 
)+2 Fe (OH)
3
+6SO
2 
Reaktsiya natijasida korpusda bosim 5-6 kg/sm
2
ga yetadi. O’t o’chirgichlarni 
zaryadka qilish jarayoni quyidagicha bo’ladi: 
Ishqoriy qism xajmi 10 l dan bo’lmagan egallagan paqirga uy sharoitiga teng 
bo’lgan temperaturadagi suvdan 8,5 l quyiladi. Kislotali eritmasi voronka 
yordamida kislotasi chidamli bo’lgan 0,1 l xajmdagi idishga quyiladi va unga 80
0 
S 
– 100
0 
S 450 sm
3
issiq suv quyiladi.
Aralashma sovugandan keyin mayin ko’zli setkasi bo’lgan voronka orqali o’t 
o’chirgichni mahsus politetilen stakaniga quyiladi. Bulardan neft
mahsulotlarining uncha katta bo’lmagan Yong`inlarni, tutayotgan materiallarni 
o’chirishda, elektr toki bo’lgan yonayotgan elektr qurilmalarini o’chirishda 
ishlatiladi. Bu OU-5 o’t o’chirgichlarda asosan suyuk uglekislota ishlatiladi. O’t 
o’chirgichni ishga tushirganda suyuq uglekislota birdaniga bug’lanib, qorsimon 
quruq uglekislotaga aylanadi, temperatura - 72
0
S ga tushib qoladi. 
Uglekislotali o’t o’chirgich po’lat balondan iborat bo’lib, unga latun ventil 
mahkamlangan bo’ladi. Ventil + 50
0
S da ishga tushadigan saqlagich klapan 
jihozlangan bo’lib, o’t o’chirgichni uglekislotaning ortiqcha bosim ta’siridan 
yorilib ketishdan saqlaydi.
Uglekislotali o’t o’chirgichlar dastlab tayyorlangan zavodida zaryadka 
qilinadi. Har bir balonda tayyorlangan zavodning nomi yoki markasi, o’t 
o’chirgichni turi, balonning og’irligi, ishlatish va sinash bosimlari, xajmi, raqami 
va zavod texnik nazorat bo’limi (OTK) sining muhri ko’rsatilgan bo’ladi. Ventil va 
qopqoqchasi plomba qilingan bo’ladi. 
Ishlatishga olingan o’t o’chirgichlarni maxsus jurnalga qayd qilinadi, uni 
raqami, pasportidagi ma’lumotlar, oxirgi marta zaryadka qilingan vaqti va og’irligi 

---

118 
yozib qo’yiladi. Har oyda uglekislotani oqib chiqqan chiqmaganligini bilish uchun 
o’t o’chirgichlar tekshirib turiladi.
Ularni normadagi og’irligi 10 % ga ozayib qolgan bo’lsa qanday uglekislota 
bilan maxsus zaryadlash shoxobchalarida to’lg’aziladi. O’t o’chirgichlarni bir 
oyda kamida ikki marta tashqi tomondan tekshirib turiladi. O’t o’chirgichlarni 
hamma ballonlarni besh yilda bir marta maxsus zaryadlash shoxobchalarida 
tekshirilib, ishga yaroqli yaroqliksizliklari aniqlab boriladi. Tekshirishda tashqi va 
ichki yuzalari ko’rib chiqiladi, gidravlikasi sinaladi, ventillari holatlari tekshiriladi. 
Ichki va tashqi yuzalari tekshirilganda yoriqlari, ezilgan joylari, devor qalinligini 
10 % ni tashkil qilgan, chizilgan, bo’g’zidagi rezbasi yeyilgan balonlar nuqsonli 
(brak) qilinadi. Balonlarning ventillari bo’laklarga ajratilib, tekshirilib, yaroksiz 
detallari yangilariga almashtiriladi. Ventilni biriktirilgan joylari sovun aralashmasi 
bilan tekshiriladi. 
Gidravlik sinash uchun balon suv bilan to’ldiriladi, uni bug’ziga maxsus 
shtutser mahkamlanib, mis trubka va maxsus gayka yordamida gidravlik pressga 
ulanadi. Sinalayotgan ballon bir minut davomida 225 kg/sm
2 
atmosfera bosim 
ostida to’diriladi va gidravlik belgisi qo’yiladi hamda yangi o’tkazilgan 
sinovlarning muddatlari ko’rsatiladi. Uglekislotali o’t o’chirgichni ishga tushirish 
quyidagicha bo’ladi. 
Ventilni maxovikchasini soat strelkasi yunalishiga qarshi yunalishda 
aylantirib, diffuzordan chiqayotgan gaz va qorsimon holdagi moddani alangaga
to’g’rilaymiz. 2-jadvalda tafsifnomalari keltirilgan.