S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

Ko’pikli o’t o’chirgich.
OVP-100.01 Kimyoviy ko’pikli o’t o’chirgichlar katta 
bo’lmagan yong’inlarni: yonayotgan, tutayotgan materiallarni o’chirishga 
mo’ljallangan. Ular bilan elektr moslamalarini o’chirish, suvni ta’siri natijasida 
yonib ketuvchi kaliy, natriy, kaltsiy, karbid, ishkoriy metallarni karbidlari va 
boshqa narsalarni o’chirishda ishlatish taqiqlanadi.(-rasm) 
49-rasm.
O’t o’chirish vositalari. (Ko’pikli) 
Ko’pikli o’t o’chirgichlarda ko’pik kislotali va ishqoriy qismlarni 
aralashib reaktsiyaga kirishlari natijasida paydo bo’ladi va o’t o’chirgichni idish 
ichida bosim ortib ketib, hosil bo’lgan ko’pik tashqariga otilib chiqa boshlaydi. 
Hozirgi vaqtda keng tarqalgan ko’pikli o’t o’chirgichlardan biri
OVP-100.01 dir. Unda ishkoriy qism asosi silindr simon korpusda, kislotali qism 
mahsus polietilen stakanchada joylashtiriladi va ular mahsus klapan bilan 
mahkamlanadi. Ishqoriy qism 8,5 litr suv, 400 gramma istemol sodasi (bikarbonat, 
natriy) va 50 gramm solodka ekstrakti stabilizator aralashmasidan tashkil topadi. 
Stabilizator ko’pikka turg’unlik bahsh etadi. Kislotali qism esa 120 gramm sulfat 
kislota va 115 gramm temir sulfat aralashmasidan tashkil topadi. Ko’pikli o’t 
o’chirgichlarni korpusiga mahsus shtutser o’rnatilgan bo’lib, unga qo’rg’oshin 
qog’ozidan qilingan saklagich diafragma mahkamlanadi.
50-rasm.
O’t o’chirish vositalari. (Kukunli) 
Bu korpusni bemavrid yorilib ketishidan saqlaydi ko’pikli o’t o’chirgichni
texnik tafsifnomasi keltirilgan. Zaryadka qilingan o’t o’chirgich og’irligi 4 kg 
Ko’pikli o’t o’chirgichlar maxsus stantsiyalarda yoki davlat nazorat organlarining 

---

117 
ruhsatnomasiga ega bo’lgan kishilar tomonidan kislotali va ishqoriy qismlar bilan 
to’ldiriladi. GOST – 182 –60 talablariga binoan ko’pikli o’t o’chirgichlar gidravlik 
sinovdan o’tkazilib tuzilishi kerak. Gidravlik sinovdan o’t o’chirgichlarni bir yil 
ishlatilganlarini 25 foizi, ikki yil ishlatilganlarini 50 foizi. Uch yil ishlatilganlarini 
100 foizi o’tkaziladi. Sinashdan oldin ularni zanglamasliklari uchun ichki 
yuzalariga surkalgan qoplamalari ham tekshirib ko’riladi. Gidravlik sinashda 
gidronasoslar va boshqalardan foydalaniladi. Sinalayotgan o’t o’chirgich korpusi 1 
mino’t davomida 20 kg/sm
2
bosim ostida ushlab turiladi. Ko’pikli o’t 
o’chirgichlarni mustahkamligi ko’prok ularni parvarishlab qarab turishga bog’lik. 
Ularni kamida har oyda nazorat qilib turish kerak. Tekshirilayotganda korpuslarni 
artib tozalanadi, plombasini borligi tekshiriladi, ko’pik chiqadigon teshik ham 
tozalab qo’yiladi. 
KROSSTEL – Vengriya yoki OU-5 o’t o’chirg’ichni ishga tushirish uchun 
quyidagi ish ko’riladi: o’t o’chirg’ich osilgan yerdan olinib, ko’pik chiqadigan 
teshigi tozalanadi: ekstsentrikli richag 180
o
ga burilib, o’t o’chirgichni og’zini 
pastga qilib to’ntariladi, chiqa boshlagan ko’pik alangaga to’g’rilanadi.(-rasm) 
Ekstsentrikli richag 180
0
ga burilib, o’t o’chirgichni og’zini pastga qilib 
to’nkarilganda ishqoriy va kislorodli qismlar quyidagicha reaktsiyaga kirishadilar.