S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

 
 
 
 
 
 
 

---

59 
3.2 Jismoniy va yuridik shaxslar bilan sug’urta shartnomalari tuzish va uni 
rasmiylashtirish tartibi 
Jismoniy shaxslarga tegishli uy mulki, inshootlar va transport vositalarini 
sug‘urta qilish bo‘yicha asosiy shartnoma amalda bo‘lgan davrda sug‘urta 
qildiruvchining taklifiga asosan sug‘urta summasi miqdorini oshirish bo‘yicha 
qo‘shimcha kelishuvga erishilishi mumkin. Bunday holatda ham asosiy 
shartnomada, ham qo‘shimcha kelishuvda ko‘rsatilgan uy mulklari, inshootlar va 
transport vositasining umumiy sug‘urta summasi ularning amaldagi narxlardan 
kelib chiqqan holdagi (eskirish summasi hisobga olingan holda) qiymatidan oshib 
ketishi mumkin emas. 
Inshootlarni sug‘urta qilish bo‘yicha amalda bo‘lgan sug‘urta shartnomasiga 
qo‘shimcha kelishuv yana shunday holatlarda tuzilishi mumkinki, mazkur 
inshootga yetkazilgan zarar qoplangandan so‘ng sug‘urta qildiruvchi inshootni 
ta’mirdan chiqarib, sug‘urta summasini oshirishga xohish bildirilganda. 
Qo‘shimcha kelishuv faqat asosiy shartnomaning amal qilish muddatiga qadar 
tuzilishi mumkin. Masalan, asosiy shartnomaning amal qilish muddati 10-dekabrda 
tugaydi. Demak, mazkur asosiy shartnomaga qo‘shimcha kelishuv 10-dekabrgacha 
bo‘lgan muddatga tuzilishi mumkin. 
Qo‘shimcha kelishuv bo‘yicha sug‘urta mukofoti, qoidaga ko‘ra, sug‘urta 
mukofoti yillik summasidan kelib chiqqan holda quyidagi miqdorlarda to‘lanadi: 
Uy mulkini sug‘urta qilishda sug‘urta mukofotlari yillik sug‘urta mukofotlari 
summasining quyidagi miqdorlarida to‘lanadi: 1 oyga - 15foizi; 2 oyga – 30 foizi; 
3 oyga – 40 foizi; 4 oyga – 50 foizi; 5 oyga – 60 foizi; 6 oyga – 70 foizi; 7 oyga – 
75 foizi; 8 oyga – 80 foizi; 9 oyga – 85 foizi; 10 oyga – 90 foizi; 11 oyga – 95 
foizi. 
Inshootlar va transport vositalarini sug‘urta qilishda (kasko) sug‘urta 
mukofotlari yillik sug‘urta mukofotlari summasining quyidagi miqdorlarida 
to‘lanadi: 1 oyga – 20 foizi; 2 oyga – 40 foizi; 3 oyga – 45 foizi; 4 oyga – 50 foizi; 
5 oyga – 60 foizi; 6 oyga – 70 foizi; 7 oyga – 75 foizi; 8 oyga – 80 foizi; 9 oyga – 
85 foizi; 10 oyga – 90 foizi; 11 oyga – 95 foizi. 

---

60 
Bunda shuni e’tiborga olish lozimki, to‘liq bo‘lmagan oy uchun to‘langan 
sug‘urta mukofoti to‘liq oy uchun to‘langan deb hisoblanadi. 
Misol: asosiy shartnomaga qo‘shimcha kelishuvning amal qilish muddati
2015-yil 18-yanvardan 2015-yilning 23-sentyabrigacha belgilangan, ya’ni asosiy 
shartnomaning amal qilish muddatigacha. Bu erda sug‘urta mukofoti 9 oy uchun 
to‘liq to‘lanadi, 8 oy uchun – to‘liq (18 yanvardan 17-sentyabrgacha), to‘liq 
bo‘lmagan 1 oy uchun (18-sentyabrdan 23-sentyabrgacha) ham to‘liq oy uchun 
to‘langan, deb hisoblanadi. 
Sug‘urta qildiruvchi sug‘urta shartnomasi muddati tugagunga qadar uni yangi 
muddatga tuzishi mumkin. Sug‘urta mukofotining qaysi kuni va qachon 
to‘langanidan qati’y nazar, avval amalda bo‘lgan shartnoma tugashi bilan yangi 
muddatga tuzilgan sug‘urta shartnomasi kuchga kiradi. Misol uchun, sug‘urta 
shartnomasining muddati 18-oktabrda tugaydi, sug‘urta qildiruvchi 25-sentabrda 
sug‘urta shartnomasini yangi muddatga tuzadi. Bunday holatda yangi muddatga 
tuzilgan sug‘urta shartnomasi 26-sentabrdan emas, balki avvalgi sug‘urta 
shartnomasining amal qilish muddati tugashi bilanoq, ya’ni 19 oktabrdan kuchga 
kiradi. 
Sug‘urta shartnomasi tuzilishidan oldin sug‘urta agenti bajarishi zarur bo‘lgan 
holatlar. Fuqarolarga tegishli mulklarning noto‘g‘ri tuzilishini oldini olish 
maqsadida agent sug‘urta polisini rasmiylashtirishdan avval quyidagilarga o‘z 
e’tiborini qaratishi lozim: 
- sug‘urtaga qabul qilinayotgan mulklarni haqiqatan ham shartnoma 
tuzayotgan shaxsga tegishli ekanligini tekshirish (mulklar fuqaroning shaxsiy 
mulki bo‘lishi kerak, transport vositalarini sug‘urta qilishda, bundan tashqari, 
mazkur transport vositasi boshqa shaxslarga notarial tasdiqlangan ishonchnoma 
asosida berilganmi yoki yo‘qligi ham tekshiriladi); 
- fuqaroning mulki joylashgan joy rasmiylar tomonidan suv toshqini yoki 
boshqa tabiiy ofatlar tahdid solishi mumkin bo‘lgan hudud, deb e’lon qilinganmi 
yoki yo‘qligini aniqlashtirish zarur; 

---

61 
- fuqarolar inshootini ixtiyoriy sug‘urta qilishda sug‘urta aniq sug‘urta 
summasini chiqarish uchun inshootlarning bahosini aniqlashtirishi kerak; 
- fuqaroga tegishli hayvonlarni sug‘urta qilishda xo‘jalikda mavjud bo‘lgan 
bir xil turdagi barcha hayvonlar soni va ularning yoshiga qarab guruhlarini 
aniqlash talab etiladi; 
- uy mulki va inshootlarni, ayniqsa, dala hovlilarni sug‘urta qilishda shuni 
aniqlashtirish lozimki, ular sug‘urta qildiruvchi yoki u tayinlangan shaxs 
tomonidan muntazam nazorat qilib borilishi, qo’riqlash signalizatsiyasi 
mavjudligiga e’tiborni qaratishi zarur. Agar bunday nazorat mavjud bo‘lmasa, 
sug‘urta shartnomasi tuzish tavsiya etilmaydi; 
- sug‘urtaga mulklarni qabul qilish jarayonida sug‘urta qildiruvchi ishtirokida 
albatta, ularni ko‘zdan kechirish kerak. Fuqaroga tegishli transport vositasini 
sug‘urtaga qabul qilishda esa mazkur transport vositasiga egalik qilish huquqini 
beruvchi tegishli hujjatlar va texnik pasportni ko‘rish hamda maxsus jadvalga (agar 
jadval sug‘urtalovchi tomonidan ishlab chiqilgan va bu jadval bilan agent 
ta’minlangan bo‘lsa) muvofiq transport vositasining eskirish summasiga muvofiq 
sug‘urta mukofoti summasidan chegirmalarni ayiradi. Uy hayvonlarini sug‘urta 
qilishda sug‘urtaga qabul qilinayotgan hayvonlarning sog‘ligi talab darajasidami 
yoki yo‘qmi va mazkur hudud uchun karantin e’lon qilinmaganmi kabi 
masalalarga agent o‘z e’tiborini qaratishi kerak (agar hayvonlar kasallikga 
chalingan bo‘lsa, tug‘ish holatida yoki tuqqandan keyin kuzatuvda bo‘lgan bo‘lsa, 
shuningdek, so‘ngi tibbiy tekshiruv jarayonida hayvonlarda brutsellez yoxud 
tuberkulez kasalliklariga chalinganlik alomatlari paydo bo‘lgan bo‘lsa, bunday 
hayvonlar sug‘urtaga qabul qilinmaydi); 
- sug‘urtaga qabul qilinayotgan mulklar joylashgan joy, uy haqiqatan 
sug‘urta qildiruvchining doimiy yashash joyimi yoki yo‘qligini ham nazardan 
chetda qoldirmaslik talab etiladi.