S h. T. T o’qsonov, B. S. U m arov, S. D. A yrapetyan, G. A

K onsern 
- bu ishlab chiqarish diversifikatsiyasi, ya'ni korxonalam ing faoliyat 
sohalari va ishlab chiqaradigan m ahsulotlari tunning kengayishi, yangilanib turishi 
asosida tarkib topadigan yirik k o 'p tarm oqli korporatsiya. K onsem tarkibiga sanoat, 
transport, savdo, ban k kabi tarm oqlarga tegishli, ayrim hollarda, dunyoning k o ’pgina 
m am lakatlarida jo y iash g an o ’nlab va yuzlab korxonalar ixtiyoriy asoslarda kiradi. 
K o n sem tarkibiga kirgan korxona va tashkilotlar orasida o ’zaro korporatsiyalangan 
tu rg ’un aloqalar m avjud b o ’lib, ular konsem rivoji y o ’lida um um iy m oliyaviy 
resurslardan va yagona ilm iy-texnik im koniyatlardan m ushtarak foydalanadilar.
K onsortsium
- bu aniq iqtisodiy loyihalarni am alga oshirishni m aqsad qilgan 
k o rx o n alam in g m uvaqqat birlashm asidir.
K onsortsium a ’zolarining huquq va m ajburiyatlari konsortsium to ’g ’risidagi 
bitim da belgilab q o ’yiladi. Q o'yilgan vazifani bajarish uchun konsortsium ishtirokchilari 
badallari hisobidan yagona m oliyaviy va m oddiy fondlar barpo etadilar, byudjet 
m ab la g ’lari va davlat bankidan kreditlar oladilar. V azifa bajarilgach, konsortsium
tarqaladi. K onsortsium larga boshqaruv b o ’yicha qo’m italar, direktorlar kengashi kabilar 
b o shchilik qiladi. K onsortsium lar aviatsiya, kosm os, kom pyuterlar, aloqa kabi yuksak 
texnologik va katta m iqdordagi sarm oyali sohalarda keng tarqalgan.
K ontsessiya 
- bu lotincha s o ’zdan olingan b o ’lib, ruxsat, yon berish m a'nosini 
anglatadi. M illiy iqtisodiyotni rivojlantirish yoki tiklash, tabiiy boyliklam i o ’zlashtirish 
m aqsadida davlat yoki m unitsipalitetga qarashli yer uchastkalari, qazilm a boyliklar, rnol- 
m ulk, korxonalar va boshqa x o ’jalik ob'ektlarini m uayyan m uddatga va shartlar bilan 
foydalanish uchun chet ellik investorga davlat nom idan beriladigan ruxsatnom a, ular 
bilan tuziladigan shartnom a yoki kelishuv. Kontsessiyachilik faoliyatida vujudga 
keladigan 
huquqiy 
m unosabatlar 
O ’zbekiston 
Respublikasining 
«K ontsessiyalar 
to ’g ‘risida»gi qonuni bilan tartibga solinib turiladi.
K ooperativ 
- bu kooperatsiyaning birlam chi b o ’g ’ini. K ooperatsiya esa:
2 0

---

- m ehnatni tashkil etish shakllaridan biri, k o ’pchilik xodim lar b ir m ehnat jarayonida yoki 
o ’zaro b o g ’liq turli m ehnat jarayonJarida ham korlikda ishtirok etadilar;
- guruh m ulkchiligiga asoslangan x o ’jalik yuritish sharti;
- m a'lum b ir m ahsulotni o ’zaro ham korlikda tayyorlash bilan band b o ’lgan korxonalar 
o ’rtasidagi uzoq m uddatli va barqaror aloqalar shakli.
K ooperativ - bu yuridik shaxs huquqiga ega b o ’lgan, x o ’jalik yurituvchi sub'ekt. 
U jam oa m ulki huquqidagi m ulkka egalik qiladi, undan foydalanadi va tasarruf etadi.
K artel 
- bu m onopolistik birlashm a shakli. B ir tarm oqdagi m ustaqil korxonalar 
narxlar, bozor, ishlab chiqarishning um um iy hajm ida h ar b ir ishtirokchining hissasi, ish 
kuchi yollash, patentlar va boshqa m asalalarda o ’zaro bitim tuziladi. Bu tuzilm aning 
maqsadi m onopol foyda olishdir.
Sindikat 
- bu m onopolistik birlashm aning b ir turi. U lar b ir tarm oq korxonalari 
huquqiy va ishlab chiqarish m ustaqilligini saqlab qolgan holda:
- buyurtm alarni taqsimlash;
- xom ashyo sotib olish;
- ishlab chiqarilgan m ahsulotni sotish uchun o ’zlarining tijorat faoliyatlarini birlashtirib, 
yagona idora tuzadilar.