S. H. Sirojiddinov nomidagi respublika akademik litsey tabiiy fanlar

Topshiriq. Yangi turlarning paydo bo`lish yo`nalishlarini sxemada aks ettiring.










Allopatrik yo`nalishda tur paydo bo`lishi


Yangi turlarning paydo bo`lish yo`nalishlari



Simpatrik yo`nalishda tur paydo bo`lishi






Ekologik alohidalanish yo`li bilan tur paydo bo`lishi


Duragaylash yo`li bilan tur paydo bo`lishi

Poliploidiya yo`nalishida tur paydo bo`lishi

1. Geografik alohidalanish bilan tur paydo bo`lishi.

2. Xromosomalar sonining ortishi yoki kamayishi natijasida kelib chiqqan turlar aneuploid turlar deb nomlanadi.
3. Bir turga kiruvchi populyatsiyalar geografik jihatdan alohidalashadilar.
4. Ajdod tur areali doirasida alohidalanish kuzatiladi.
5. Odatda tur egallangan arealning chetki qismlarida ko'proq ro'y beradi.
6. Xromosomalar sonining o'zgarishi bilan aloqador.
7. Ba'zi bir o'simlik turlari chatishtirish yo'li bilan paydo bo'lgan.
8. Populyatsiyalar egallab turgan arealning bir-biridan uzoq masofada ekanligi sabab bo`ladi.
9. Har xil turga mansub o`simliklarni chatishtirish yo'li bilan olingan duragaylar pushtsiz bo'lgan, eksperimentda xromosomalar sonining ikki marotaba orttirilishi tufayli bunday duragaylar nasl bergan. Natijada yangi tur paydo bo'lgan.
10. Alohidalashgan po­pulyatsiyalar ajdod tur bilan bir arealda tarqalgan bo'ladi.
11. Xromosoma sonining ortishi yoki kamayishi ayrim hollarda yangi turlarning kelib chiqishiga asos bo'ladi.
12. Ikki populyatsiya o'rtasida suv, quruqlik, to'siqlar, baland tog'larning hosil bo'lishi tufayli sodir bo`ladi.
13. Xromosomalar sonining karra ortishi bilan bog'liq turlar poliploid turlar deyiladi.
14. Alohidalashgan individlar guruhi ajdod tur vakillaridan urchish muddati, yashash joyi yoki jinsiy jihatdan tafovut qilishi bilan ajralib turadi.
1. Berilgan misollar turning qaysi mezonlarning nisbiy ekanligini ifodalaydi?
1) karam va turp kariotipi 18 ga teng;
2) erkak va urg‘ochi o‘rdak tashqi qiyofasidagi farq;
3) suvaraklarning rang jihatdan xonqiziga taqlid qilishi;
4) odam va shimpanze qonidagi gemoglobin oqsilining o‘xshashligi;
5) nasldor turlararo duragaylarning mavjudligi
a) biokimyoviy; b) genetik; c) morfologik;
d) fiziologik; e) ekologik
A ) 1 - b; 2 - c; 3 - c ; 4 - a; 5 - d
B) 1 - b; 2 - c; 3 - d; 4 - a; 5 - e
C) 1 - a; 2 - c; 3 - c ; 4 - d; 5 - e
D) 1 - a; 2 - d; 3 - d; 4 - a; 5 – b
2. Baqachanoqning qaysi xususiyatlari turning morfologik (a) va ekologik (b), mezonlarini ifodalaydi?
1) lichinkasi parazit hayot kechiradi;
2) chig‘anog‘ining sirti muguz moddadan iborat, ichki yuzasi har xil rangda tovlanadigan sadaf bilan qoplangan;
3) tanasi mantiya bilan qoplangan;
4) suv muhitidagi organizmlar bilan oziqlanadi;
5) qon aylanish sistemasi ochiq;
6) voyaga yetganda suv tubida hayot kechiradi;
A) a – 2, 3; b – 1, 4 B) a – 3, 6; b – 2, 5
C) a – 1, 2; b – 5, 6 D) a – 4, 6; b – 2, 5
3 Quyidagi jadvalda "tur mezonlari"ga ta'rif berilgan bo'lib, tegishli atamani kiritib, bo'sh katakchani to'ldiring.

A) genetik B) morfologik C) etologik D) ekologik
4. Quydagi fikrlardan nechtasi to'g'ri?
1) dala va yaylovlarda sudraluvchi ayiqtovonning uchrashi ekologik mezon;
2) qora kalamushning ikkita qiyofadosh turining birida 38ta, ikkinchisida 42ta xromosoma borligi genetic mezon;
3)terak va tollarning o’zaro chatishishi fiziologik mezonning nisbiyligini ko’rsatadi.
4) “Tur” atamasi fanga Djon Rey tomondan kiritilgan.
A)1 B)2 C)3 D)4
5. Jinsiy dimorfizmga ega bo’lmagan organizmni aniqlang.
A) daryo qisqichbaqasi
B) baqachanoq
C) tovus
D) askarid