S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

9. 
Tuxum
(dona)
151,4
180,0
150,0
90,0
150,0
180,0
10. O 'sim lik y o g ’i va 
m argarin
10,0
11,2
9,8
8,9
6,8
11,7
102

---

O z iq -o v q a t m ah su lo tla rin i is te ’m ol q ilish n in g m in im a l m iq d o rig a 
0 ‘zbekiston Respublikasida non m ahsulotlari, kartoshka, sabzavot, meva- 
cheva, go‘sht mahsulotlari, sut mahsulotlari, tuxum, baliq mahsulotlari, shakar 
va qandolat mahsulotlari, o'simlik yog’i, margarin, boshqa m ahsulotlar (tuz, 
qalam pir va shu kabilar) kiradi. M inimal to ‘plam tarkibiga tam aki mahsulotlari, 
alkogolli ichiinliklar, delikateslar kiritilmagan.
Minimal iste’mol savatini ishga layoqatli aholi vakillari uchun shakllantirishga 
asos qilib ishlayotgan erkak kishiga sutkada 2720 kkal, oqsil iste’m olini - 88,7 
(shu jum ladan, hayvonniki - 31,5), uglevodlarni 4412 g/sutkani ta ’minlovchi 
oziq-ovqatlar to‘plami olinadi.
Yashash minimumi. ko‘rsatkichlari davlat to m o n id an ijtim oiy siyosat 
yuritishda qo'llaniladi (xususan, aholining turmush darajasini baholash uchun 
yashash m in im u m id an past, ten g va yuqori d aro m ad li ah o li salm og’i 
aniqlanadi), aholining kam ta ’minlangan qatlamlarini qoilab-quvvatlash uchun 
aniq yetib boradigan manzilli ijtimoiy yordam uchun negiz bo'lib xizmat 
qiladi, eng kam ish haqi va pensiyalami asoslashda foydalaniladi, shuningdek, 
kam ta ’rninlanganlik mezoni hamdir.
Shunday qilib, iste’mol savati va yashash minimumi insonning hayot faoliyatini 
to ia ro q ta ’riflash imkonini beradi va aholi turmush darajasi ham da daromadlar 
ko‘rsatkichlari tizimining tarkibiy qismi b o iib xizmat qiladi.
7.3. 
Jam oatchilik fikri nuqtayi 
nazaridagi Ijtimoiy-iqtisodiy guruhlar
Jainiyat doirasidagi ijtimoiy-iqtisodiy guruhlam ing o ‘ziga xos murakkab 
ijtimoiy psixologiyasi mavjud. Bir so‘z bilan aytganda, ijtimoiy-iqtisodiy struktura 
(tuziiish) nafaqat obyektiv faol bo‘ladi, balki subyektiv holatda ham paydo 
b o ia d i, anglanadi, his qilinadi. Ijtimoiy-iqtisodiy strukturani aks ettiradigan 
b a’zi jam oatchilik fikrlarini ko‘rib chiqamiz.
Jam iyat ongida gunihlarning tashqi 
qiyofasi, ko‘rinishi. 
Alohida individlar 
ham , butun boshli ijtimoiy-iqtisodiy guruhlar chor-atrofdan ijtimoiy qabul 
qilinadi. Masalan, tadbirkorlar eng faol va eng intellektual (har tom onlam a 
yetuk) jam iyat kategoriyasi hisoblanadi yoki so'zida turmaydigan m ehnatsiz 
faoliyat ko‘rsatadigan gurah deb qabul qilinadi; dehqonlar - eng qoloq gurah 
va shu kabi turli guruhlar; savdo xodimlari esa m e’yorl kasb egalari hisoblanadi 
(yaxshigina ish haqi olinadi, eng injiq xaridorlar bilan ishlaydilar, qiyin 
sharoitlarda, katta m as’uliyat bilan ishlashga to ‘g‘ri keladi).
G uruhlar birdamligi. Birdamlik - bu shunday holatki, gurah ichida har bir 
a ’zolari o ‘zlarini bir yagona oila deb bilishlari kerak. Shuning bilan birga guruh 
a ’zolari o'zlarini boshqa gurahlarga nisbatan birga, yaxlit holda tasaw ur etsagina, 
bu guruhlarda birdamlik bor, deb aytsa b oiadi.
103

---

H ar bir guruh o ‘z ichki xususiyatlari, o ‘ziga xosligi bilan jam iyatni, 
dunyoni his qiladi, qabul qiladi. Ana shu olamni ko‘rish, qabul qilishda iqtisodiy 
hayotni ko‘radilar, baholaydilar, tahlil qiladilar. G uruhlarning bu holati 
guruhlaming iqtisodiy mafkurasi deyiiadi. Bu mafkura asosida guruhlar quyidagi 
tipikm aqsadlarni bajarish mumkin:
• o ‘z faoliyati, ishlash usullarini, ta rg ib qilish;
• o ‘ziga xos ish usullari, ish yuritishni nam oyon qilish;
• iqtisodiy sohada o‘z imkoniyatlari va qobiliyatlariga loyiq tamoyillami hayotga 
tadbiq etishga harakat qilish.
Fikrlar guruhlari. Ijtimoiy-iqtisodiy masalalar yuzasidan jam oatchilik fikri 
turlicha boiadi. Ayniqsa bu fikrlami m a’lum bir guruhlarga boiish juda muhimdir. 
M ehnat va m ehnat munosabatlari nuqtai nazaridan ulam i quyidagicha turlarga 
b oiishi mum kin:
®