S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

w 1 Валихужаев Б. Узбек адабиётшунослиги тарихи. X—XIX асрлар. —Т.,
«Ўзбекистон», 1993, 178-184 -бетлар.

---

shoirlarga m unosabatda, ular iste’dodi va asarlarini baholashda 
tendensiozlik, xonlik manfaatini, amir Umarxon shaxsi va shuhratini 
himoya qilish yaqqol ko'zga tashlanib qoladi. Biroq, bulardan q at’i 
nazar, «Majmuat ush-shuaro» biz uchun XIX asming birinchi 
yarmida Farg'ona vodiysida davom etgan adabiy hayotni, uning 
ishtirokchilari ijodini o'rganishda muhim adabiy manbadir.
Xalq kitoblariA
0 ‘zbek xalqining og‘zaki va yozma epik ijodi 
ko‘pasr!ik boy tarixga egadir. Bu tarix ibtidoiy jamiyat odamlarining 
tabiat stixiyalari bilan bo'lgan to'qnashuvlari natijasida vujudga kelgan 
m iflar, sehrli-fantastik ertaklar, tarixiy rivoyat va xronikalar, 
qahramonlik va hayratomuz romantik eposlar, xalq kitoblarigacha 
bo'lgan jarayonlami o 'z ichiga qamrab oladi.
O'zbek xalqining ana shunday qadimiy, boy og'zaki va yozma 
epik merosi XVII—XIX asrlarda ham mavjud edi. Bu asrlarda 
« G o 'ru g 'li» siklidagi va boshqa o 'n la b ja n g n o m alar, tarixiy 
mazmundagi romantik hamda qahramonlik dostonlari, «Tohir va 
Zuhra», «Oshiq G 'arib va Shohsanam», «Sayyod va Hamro», «Asli 
va Karam», «SanobaD>, «Yusufbek va Ahmadbek», «Alibek bilan 
Bolibek», «Xurshid va Malikai Dilorom» kabi dostonlar, ulaming 
folklor va xalq kitobi variantlari tarqaldi.
Bu asarlar epik ijodning alohida bir turi bo'lib, folklor bilan 
yozma adabiyotimiz tarixida muhim o'rinni egallab keladi. O'tgan 
asrning o'rtalarida O 'rta Osiyoni aylanib chiqqan A.Vamberi xalq 
o'rtasida keng tarqalgan xalq romanlari haqida shunday deb yozgandi: 
«O'zbeklarda bunday rom anlar son-sanoqsiz ko'p bo'lib, ularda 
o'zbeklarning milliy his va iftixorini, mardlik va qahramonligini aks 
ettiruvchi ko'pgina m anzaralami topish mumkin».2
Bu kitoblar «og'ir m ehnatdan so'ng horib-charchab kechqurun 
uyiga qaytgan d e h q o n n in g h o rd ig 'in i chiqarishga, k o 'n g lin i 
ochishga, ruhlantirishga, uni o'z mashaqqatli mehnatini unutishga 
m ajbur qilm oqqa, uning sertosh dalasini m uattar hidlar anqib