S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

So‘fi Olloyor e ’tiqodicha, insonning ma’naviy jihatdan
barkamolligi uning ruhiy olami bilan bog‘liq. Shuning uchun odam
yaxshi ishlar bilan shug'ullanishi, yaxshi, ibratli amallami o‘ziga
kasb qilib olishi shart. Buning uchun esa, uning ruhiyati musaffo,
ko'ngli pok bo'lishi zarur:
Hama a zo raiyatdur, ко ‘ngil — shoh,
Amonlig‘ bo‘lg‘usi shoh adlidin roh.
Agar sulton o ‘zi qilsa yomonlig‘,
Qachon bo‘lg‘ay raiyatda omonlig‘.
Ma’lum bo'layotirki, bu o'rinda shoir kuchli qiyos, tashbehni
qo'llagan. U inson vujudini harakatdagi jamiyatga o ‘xshatib,
vujudning a ’zolarini xalqqa-raiyatga, ko'ngulni esa, xalqni
boshqaruvchi shohga-sultonga qiyoslamoqda.
Agar shoh adolatli bo'lsa, yani ko'ngli toza va to'g'ri bo'lsa,
xaloyiqni to'g'ri yo'lga boshqaradi, davlat va jamiyat ravnaq topadi
va agar shohning o'zi adolatsiz bo'lsa, davlat va jamiyat tanazzulga
uchraydi. Demak, ezgu faoliyat ko'ngilni poklashni taqozo etadi;.
Ko'ngilni poklash esa, uzluksiz Olloh yo'lida imonli bo'lishni,
riyozatni talab qiladigan hayotiy jarayondir. Bunga misol yong'oq:
Riyozat mevasidir misli yong‘oq,
Agarchi zohiri shax, botini yog‘.
Maishat zohiri narm, oxiri qahr,
Tilonni toshi yumshoqdur ichi zahr...

---

Shoir talqinicha, riyozatning mevasi bamisoli yong‘oqdir.
Riyozatning tashqi ko‘rinishi mashaqqat, ammo ichki mohiyati
rohat bo‘lganidek, yong‘oqning ham po‘chog‘i qattiq, ammo mag'zi
yog‘dek yumshoq va yoqimlidir. Aysh-ishrat esa ilonga o‘xshatiladi.
Maishatning tashqi oqibati qahr-g‘azab, u ba’zan fojea bilan
yakunlanadi. Ilonning ham badani yumshoq, ichi esa to‘la zahar.