С. А. Эгамбердиева молекуляр

 
Моноклонал антитаналар 
Ҳайвонлар баъзи ҳужайраларини етиштириш технологияси 
шунчалик яхши ишлаб чиқилганки, ундан ишлаб чиқариш мақсадида 
турли маҳсулотлар олишда фойдаланиш мумкин. Улардан тиббиёт 
препаратлари сифатида фойдаланилади. 
Гибридома технологиясининг муҳим ютуқларидан бири 
моноклонал антитаналарни олиш усулини ишлаб чиқишдан иборат. 
Антигенни организмга киритишда унинг ҳар хил детерминантларига 

---

163 
йўналтирилган турли хил антитаналарнинг катта оиласи пайдо 
бўлади. Бироқ, баъзан антигеннинг фақат битта детерминантига 
специфик бўлган ва айнан ўша тавсифларга эга антитаналарнинг 
муайян тури талаб этилади. Моноклонал антитаналар – бу қатъий 
муайян спецификликка эга, ҳужайралар битта клонининг маҳсули 
бўлган антитаналар. Моноклонал антитаналар спецификлиги каби, 
физик-кимёвий хоссалари бўйича ҳам гомогендир. Моноклонал 
антитана антиген молекуласида фақат битта антиген детерминанти 
билан боғланади. Табиатда ҳақиқий моноклонал жавоб деярли 
кузатилмайди. 1984 йилда Нобель мукофоти соҳиблари бўлган Георг 
Келер ва Цезарь Мильштейнлар ишлари туфайли моноклонал 
антитаналар ишлаб чиқаришга имкон пайдо бўлди. 
Г. Келлер ва Ц. Мильштейн лимфоид ўсма (миелома) ва нормал 
лимфоцитдан гибрид ҳужайралар олишга эришдилар. Гибрид 
ҳужайралар нормал лимфоцит хромосомаларининг бир қисми ва бир 
қисм – ўсмадан олинган хромосомаларга эга бўлдилар. Шундай 
қилиб, гибридома нормал ҳужайрадан антитана синтезлаш 
хусусиятини, ўсма ҳужайрасидан эса чексиз бўлиниш хусусиятини 
мерос қилиб олди. Шундай қилиб, моноклонал антитаналар 
олишнинг гибридома технологияси – олдиндан муайян антиген билан 
иммунизацияланган лимфоцит тўқималарни (кўпинча талоқнинг) 
чексиз бўлиниш хусусиятига эга ўсма ҳужайралари билан 
бирлаштиришдан иборат. Гибридомалар – лимфоид тўқима 
ҳужайраларининг моноклонал антитаналарни синтезловчи ўлмас 
клонларидир. Бир клон томонидан ишлаб чиқариладиган моноклонал 
антитаналар қуйидаги хусусиятларга эга:
• юқори специфик ва спецификлик фақат маълум 
детерминантага қаратилган;
• аллотип ва идиотип, шунингдек аффинлик ва физик-кимёвий 
тавсифлари бўйича айнан ўхшаш. Гибридомаларнинг барқарор 
культуралари чексиз кўп сонли моноклонал антитаналар ишлаб 
чиқариш хусусиятига эга. Ўзининг ноёб хусусиятлари туфайли 
моноклонал антитаналардан биология ва тиббиётнинг кўпгина 
долзарб 
вазифаларини 
ҳал 
қилишда 
муваффақият 
билан 
фойдаланилмоқда. 
Бугунги 
кунда 
ишлаб 
чиқарилаётган 
биофармацевтик препаратларнинг 20%дан ортиғи гибридома 
технологиясининг маҳсулотлари ҳсобланади. 

---

164