Ruhiy kamolot vositasi

“Buxl erur 
borcha sifatdin xasis, Lek saxo javhari asru nafis”
. Lekin saxo-
vat kim to‘g‘ri kelsa yoki o‘ziga tanish odamlargagina ehson qilish 
emas. Saxiy kishi ehtiyojmandlarga ko‘maklashishi, muhtoj odamlar-
1
Mulk – mamlakat.

---

52
ga beminnat qo‘l cho‘zishi lozim. Zarurati bo‘lmagan kishilarga saxiy
-
lik qi lish aqldan emas. Bunday odamlarga shoir 
“O‘yla bulutdekki, 
quruq bog‘ uza Yog‘may o‘tub, suvni to‘kar tog‘ uza” 
deb tash-
bih ishlatadi. Kishilar saxovatiga ko‘z tikishdan ko‘ra o‘z mehnati bilan 
kun kechirishni, Navoiy saxovatdan ham ulug‘ himmat deb biladi. 
Keyingi maqolatda odob masalalari yoritilgan. Adib unda kishi-
lar bilan munosabat va muomala madaniyati, o‘zini tuta bilish, bola 
tarbiyasi va boshqalar to‘g‘risida o‘z mulohazalarini bildiradi. Odob, 
ta 
vozeni alqaydi, o‘zini tuta bilmaslik, o‘rinsiz kulgi kabi salbiy xis-
latlarni qattiq qoralaydi. Inson munosabatlarda har bir kishining ah-
voliga yarasha muomala qilishi, kattalarga xizmat, kichiklarga shafqat 
etishi lozim deb uqtirgan shoir:
 “Har kishining tavrig‘a loyiq kerak, 
Surati holig‘a muvofiq kerak. Kimki ulug‘roq anga xizmat ke rak, 
Ulki kichikroq, anga shafqat kerak”,
— deb ta’lim beradi. Tanosub 
san’ati asosiga qurilgan quyidagi misralarni esa har bir farzand o‘ziga 
dasturulamal deb bilishi kerak:
Boshni fido ayla ato qoshig‘a,
Jismni qil sadqa ano boshig‘a.
Tun-kunungg‘a aylagali nur fosh
Birisin oy angla, birisin quyosh.
Maqolatlardan birini Navoiy elga manfaat yetkazish masalalari-
ga bag‘ishlaydi. Insonning hayoti jamiyatda, odamlar orasida kechadi. 
Dunyo insonlarning xayriyati (yaxshiliklari) bilan, jamiyat ezgu ish-
lar bilan obod bo‘ladi. Shuning uchun har bir shaxs qaysi yo‘l bilan 
bo‘lmasin: mehnati yo mablag‘i bilan, shirin so‘zi yoki maslahati bi-
lan el-yurtga foyda yetkazishi kerak. Jamiyat a’zolarining mana shun-
day umumga keltirgan naflari, ayni paytda, o‘zlariga ham manfaat
-
lidir: