Rta maxsus ta’lim vazirligi

Maktab kutubxonasi
Xar bir maktabda kutubxona tashkil qilinadi. Boshlang‘ich yoki sakkiz yillik maktablarda kitob bilan ishlash odatda bnror utsituvchi yoki pionervojatiyga top- shiriladi. O‘rta yoki tuliqsiz o‘rta maktablarda sinflari 10 yoki undan ortiqroq bo‘lsa, shtatli kutubxonachi bo‘ladi.
Maktab kutubxonasi bolalar bilan ishlaganda o‘z oldiga mutstsil bolalar kutubxonasi bilan bir xil tarbiyaviy vazifa qo‘yadi. Shu bilan birga maktab kutub- xonachining o‘ziga xos ba’zi xususiyatlari xam bor, chunki u maktabdagi butun pedagogik jarayonning tarkibiy qismi bo‘lib, faqat mazkur maktab o‘quvchilariga xiz­mat ko‘rsatadi. Maktab kutubxonasining ish plani umumiy maktab o‘quv-tarbiyaviy ish planining tarkibiy qismi hisoblanadi. Kutubxonaning ishlash jadvali o‘quvchilarning dars jadvalini nazarda tutib tuziladi.
Maktab kutubxonasining kitob fondi ish vazifalariga muvofiq ikki asosiy yo‘nalishda komplektlanadi: kutubxona o‘quvchilar uchun, birinchi navbatda maktab predmetlarini o‘rganishga xamda bolalar bilan olib bo riladigan o‘quv-tarbiyaviy ishga yordam beradi. Bolalarga kutubxona xizmati kursatishni tashkil qilishda viloyat, o‘lka, respublika bolalar kutubxona­lari muxim ro‘l o‘ynaydi. Bu kutubxonalar o‘z kitobxonlari—bolalar orasida faqat turli-tuman ishlar olib bormaydilar, balki respublika, viloyat, o‘lkada bola­lar bilan olib boriladigan kutubxonachmlik ishini rivojlantirish va mustaxkamlashga yordam beradilar, 1-sinfdan 8-sinfgacha bo‘lgan bolalarga xizmat ko‘rsa­tuvchi barcha kutubxonalar ishini koordinatsiya qiladilar. Ular barcha idora va maktabdan tashqi muassasalar kutubxonalariga, komsomol, pioner va boiqa jamoat tashkilotlariga, shuningdek o‘qituvchi, pionervojatiy hamda ota-onalarga, bolalarga kutubxona xizmatini kursatish, ularni utsishlarini boshqarshi hamda bola­lar adabiyotiga taalluqli masalalar yuzasidan meto­dik va bibliografik yordam kursatadilar.
Respublika, viloyat (o‘lka) bolalar kutubxonasi- nung asosiy bulimlari:
abonement va utsuv zaliga ega bulgan, 1—3- sinf o‘quvchilari xamda maktabgacha tarbiya yoshndagi bolalarga xizmat ko‘rsatuvchi bulim;
abonement va o‘quv zaliga ega bo‘lgan, 4—8- sinf o‘quvchilariga xizmat kursatuvchi bulim;
bolalar o‘tishining raxbarlari uchun o‘quv zali bul­gan metodik bulim, bibliografiya bulimi va bonщa- lar.
Kutubxona viloyat (ulka) madaniyat boshqarmasi, ittifoqdosh avtonom respublika Madaniyat ministrligy qaramog‘ida bo‘ladi.
Bolalarga kutubxona xizmati kursatishni tashkil qilish va ularning utsishiga rahbarlik qilish, bolalar va maktab kutubxonalariga metodik yordam kursatish masalalari bilan shug‘ullanadi.
Bolalarga xizmat kursatuvchi kutubxonalarning tur­li tiplari bilan tanishib bo‘lgach, bir narsani, ya’ni bu kutubxonalarning barchasi bir-biridan ajralgan Xolda emas, balki uzviy holatda ishlashi kerakligini unutmaslik kerak. Ular qaysi idoraga taalluqli bo‘lishlaridan qat’i nazar, o‘zlarini bir sistemaning zvenosi deb qarashlari kerak.
Chunonchi, masalan, bolalar kutubxonasi xech qanday mustasnosiz barcha o‘quvchilarga xizmat ko‘rsatishi ke­rak. O‘quvchilarning ko‘pchilik qismi kutubxonalardan foydalanadi. Masala kutubxonaga qatnamaydigan bolalarni aniqlash xamda barcha o‘quvchilarni mustasnosiz kutubxonaga fan adabiyotlarni va o‘qituvchilar uchun metodik adabiyotlarni xarid qiladi. kutubxonachining zimmasiga yuklanadn.
Bu vazifani maktab yordamida, pedagoglar, maktab kutubxonachisi bilan birga amalga oshirsa bo‘adi. O‘qituvchilardan qaysi biri qaysi kutub­xonaga a’zoligi, u yerga qanchalik ko‘p borib turishi xar bir sinflarda aniqlanadi. Buning uchun xar bir o‘quvchiga kartochka tuzilib, unda o‘quvchining familiyasi, adresi, maktabi, o‘qiydigan sinfi ko‘rsatiladi va o‘quvchi biror kutubxonaning a’zosini yoki bildiruvchi belgi qo‘yiladi.
Kutubxonachnlar shu kartochkalar asosida o‘quvchilar dan qaysi birlari kutubxona xizmatidan foydalanmasligini aniqlab, shu bolalarning uylariga boradilar, ular bilan sinfda suxbatlashadilar va bu bolalarni maktab, qishloq yoki bolalarga xizmat kursatuvchi boshqa yaqin kutubxonaga jalb qilishga harakat qiladilar.
Xar bir qishloq tuman, viloyatlarda bolalarga kutubxona xizmati ko‘rsatishning yozma plani tuziladi. Unda qaysi kutubxona, uning qaysi idoraga qarashligidan qat’i nazar, mazkur aholi yashaydigan punktidagi bolalar-maktab o‘quvchilariga xizmat qilishi kerakligi ko‘rsatiladi.