Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

3. Rodanid ionini topishuchun 4-eritmaning bir qismiga xlorid kislotaqo`shib, kompleksni parchalagandan so`ng (kislotalimuhit) H₂S ni to`liq chiqarib yuborguncha qaynating va so`ngra unga Fe³⁺ eritmasidan qo`shing, rodanid ion ishtirokida eritma qizil-qon rangiga bo`yaladi. 4-eritmaning ikkinchi qismiga nitrat kislota qo`shib, kislotali muhitga keltiring va suv hammomida H₂S to'liq chiqib ketguniga qadar qizdiring. Eritmaga bir necha tomchi AgNO₃ va konsentrlangan HNO₃eritmalari qo'shib, rodanid ion to'liq oksidlanishi uchun qizdiring. Bunda cho'kmaga AgCl, AgBr (5-cho'kma) tushadi, eritmada (5-eritma) esa tckshirilmaydigan ionlar qoladi.
5.7-jadval
Birinchi guruh ayrim anionlar aralashmasi analizining sxemasi

Amal	Reagent	Ionlar
1-namuna S^2-' ionni ajratish va topish	NiSO4	1 -cho'kma NiS	1-eritma Cl^-, Br^-, J^- . NO3^-, NO2^-, CH3COO^-
Ci^-,Br^-,J^-ionlarni ajratish	HNO3 + AgNO3	2-cho'kma AgCl, AgBr, AgJ	2-eritma NO3^-, NO2^-, CH3COO^-
Cl^- ni topish	(NH4)2CO3+ NH4HCO3	3-cho'kma AgBr + AgJ	3-eritma [Ag(NH3)2]^- +Br^-
Br va J iimlarini lopish	NH4OH	4-tho'kma AgJ	4-crilma [Ag(NH,),]-t Br
2-namutia NO3^-, NO2^-, CH3COO^-ni ajratish	Ag2S04	5-cho'kma AgCl, AgBr, AgJ, Ag2S	5-eritma NO2^-, NO3^-,, CH3COO^-, (SO4^2-, OH^-; Ag^+)
Ortiqcha Ag^+ nii cho'ktirish	NaOH	6-cho'kma Ag20	6- eritma NO2^-, NO3^-, CH3COO^-, (SO4^2-, OH)
NO2^- ni topish	a)CH3COOH+KJ b)H2SO4 +KMnO4		A) J2 ajraladi B) MnO2^- Mn^2+rangsizlanish
NO3^- ni parchalash	CO(NH2)2+HCI	N2↑	7-eritma NO3^-, CH3COO^-
NO," ni topish	NaOH+Zn	NH3T	8-eritma CH3COO^-
CH3COO^-ni topish	C2H5OH+H2SO4	CH3COOC2H5

4. Xlorid ionin iajratish va topish uchun filtr qog'oziga o'tkazilgan 5-cho'kma 10-15 % li NH₄HCO₃ va (NH₄)₂CO₃ aralashmasi bilan yuviladi.Bunda AgCl ammiakat kompleksi shaklida eritmaga (6-eritma) o`'tadi. AgBr (6-cho'kma) filtrda qoladi. Xlorid ionini topishda eritmaga nitrat kislota eritmasi tomchilab qo'shiladi. Agar cho'kma tushsa. xlorid bor deb xulosa qilinishimumkin. Aniq xulosa qilish uchun 6-eritma 5.16 reaksiyalar yordamida tekshiriladi,
5. Bromid ionni ajratish va topish uchun 6-cho'kma 25 % li ammiak eritmasi bilanishlanadi.Bunda AgBr ammiakat kompleksi shakliga (7-eritma)o'tadi. Nitrat kislotabilan 7-eritmadagi ammiakat kompleksi parchalanganda, bromid ishtirokida sarg'ish cho'kma tushadi. Aniq xulosa 5.17 reaksiyalar asosida qilinadi.
6. Sianitl ionini topish uchun 3-cho'kmaga mo'l Na₂S₂O₃ eritmasi qo'shib, AgCN erililadiva 5.19 reaksiyalar yordamida tekshiriladi.
2. Ikkinchi guruhcha anionlari aralashmasining analizi 2-eritmadan o'tkaziladi.
1. NO₂^- ionini topish uchun 2-eritmaning bir qismiga kislotali muhitda KJ yoki KMnO₄ ta'sir ettiriladi (5.29).
2. NO₃^- ionini topish uchun 2-eritmaning ikkinchi qismini xlorid kislota bilan kislotalimuhitga keltiringva unga mochevina qo'shib, qaynaguncha va NO₂^-ionto'liqparchalanib ketmaguncha qaynatishni davom ettiring. Azot gazining ajralmayotganligi nitrit ionning to'liq parchalanganini ko'rsatadi. Mochevina o'rniga ammoniy xlorid va ammoniy sulfatishlatishham mumkin.
3. CH₃COO^- ionini topish uchun 2-eritmaning boshqa ulushiga 5-10 tomchi amil spirt yoki etil spirt hamda 2-3 tomchi konsentrlangan sulfat kislota qo'shib, sekin qizdiring. Amil atse tat yoki etilatsetatning xushbo'y hidi atsetat ion borligini ko'rsatadi.
Ayrim birinchi analitik guruh anionlari aralashmasining analiz sxemasi 5.7-jadvalda keltirilgan.

Nazorat savollari:

1. I guruh anionlarning sifat reaksiyalari qanday bajariladi?
2. I guruh anionlarini kationga qaytarish uchun nima qilish kerak?
3.Guruh reagenti qanday hollarda ishlatiladi?

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.M.S.Mirkomilova “Analitik kimyo” Toshkent-«O`zbekiston» 2003y
2.K.R.Rasulov “Analitik kimyo” G`.G`ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent-2004 yil
3.V.N. Alekseev. “Yarim mikrometod bilan kimyoviy sifat analiz kursi”
4.O. Fayzullayev. “Analitik kimyo asoslari” A. Qodiriy nomidagi “Xalq merosi” nashriyoti-2003y.

LABORATORIYA ISHI №13
II GURUH ANIONLARINING XUSUSIY REAKSIYALARI VA
ULAR ARALASHMASINING ANALIZI TARTIBI
Ajratilgan vaqt - 2 soat
Ishdan maqsad: II guruh anionlarining xususiy reaksiyalarini va anionlar aralashmasi analizini tartibini o`rganish.
Kerakli jihoz va reaktivlar: probirka, kolba, suv hammomi, shtativ, gaz gorelkasi,sentrafuga, asbest, distilangan suv, probirkalar;
NaOH, NH<sub>4</sub>OH, Na<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub>, NH<sub>4</sub>Cl, Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>, nessler reaktivi, HCl, H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>, Na<sub>3</sub>[Co(NO<sub>2</sub>)<sub>6</sub>, KH<sub>2</sub>SbO<sub>4</sub>, NH<sub>4</sub>F, I guruh anionlarining eruvchan tuzlari.
Identiv o`quv maqsadi:
1.Talaba II guruh anionlari xususiy reaksiyalarini o`rganadi.
2. II guruh anionlari aralashmasini laboratoriya sharoitida mustaqil tahlil qila oladi.
Laboratoriya ishini bajarish tartibi: II guruh anionlariga SO³⁺va x.k. kabi anionlar kiradi, guruh reagenti bariyning eruvchan tuzlaridir.
Ikkinchi analitik guruh anionlarining reaksivalari
Ikkinchi analitikguruh anionlariga F^-, SO₃^2-, S₂O₃^2-, SO₄^2-,CO₃^2-, PO₄^3-, CrO₄^2-, Cr₂O₇^2-, AsO₃^3-, AsO₄^3-, BO₃^3-, BO₂^-, SiO₃^2-, C₂O₄^2-, VO₃^-, MoO₄^2-, WO₄^2-, GeO₃^2-, JO₃^-, JO₄^-, C₄H₄O₆^2-, SiF₆^2-, SeO₃^2-, SeO₄^2-, TeO₃^2- va TeO₄^2- ionlar kiradi. Bu anionlar bariyning eruvchan tuzlari ta'siridan cho`kadi. BaSO<sub>4</sub> va BaSiF<sub>6</sub> dan tashqari barcha cho`kmalar sirka, xlorid va nitrat kislotalarda eriydi. Ikkinchi guruh anionlarining ishqoriy metallar bilan hosil qilgan birikmalaridan tashqari ko`pchilik tuzlari ham erimaydi.
Ikkinchi guruh anionlari turlireagentlarga bo`lgan munosabatiga ko`ra quyidagi uch guruhga bo`linadi:
1) magniyli tuzlari suvda erimaydigan anionlar: F^-, CO₃,^2-, C₂O₄^2-,PO₄^3-, SiO₃^2-, AsO₄^3-;
2) bariyli tuzlari mineral kislotalarda erimaydigan anionlar: SO₄^2-, SiF₆^2-
3) magniyli tuzlari suvda, bariyli tuzlari esa mineral kislotalarda eriydigan anionlar: SO₃^2-, S₂O₃^2-, CrO₄^2-, Cr₂O₇^2-, AsO₃^3-, AsO₄^3-, BO₃^3-, BO₂^-, VO₃^-, MoO₄^2-, WO₄^2-, JO₃^-, JO₄^-, C₄H₄O₆^2-, SeO₃^2-, SeO₄^2-, TeO₃^2- va TeO₄²
Volfram, molibden vavanadiyningengko`ptarqalganbirikmalari ularning yuqori oksidlanish darajalariga to`g`ri keladi va ular ammoniy sulfid ta'siridan cho`kmasdan tiotuzlar-WS₄^2-, MoS₄^2-, VS₃,^2- hosil qiladi. Bu tiotuzlaro`z xossalariga ko`ra mishyak., surma va qalay tiotuzlarini eslatadi.Kislotalarta'siridanbu tiotuzlarparchalanlb,tegishli sulfidlarga – WS₃,. MoS₃, V₂S₅ aylanadi. Bu suifidlar ammoniy sulfidda eriydi.Ularni bu xossalariga ko`ra kationlarga kiritishkerakday tuyuladi, biroq kislotali muhitda vodorod sulfldta'siridan WS<sub>3</sub>, va V<sub>2</sub>S<sub>5</sub> mutlaqo cho`kmaydi. MoS₃esa qisman cho`kadi. Shuning uchun hain ularni kationlargurhlariga kiritishmaqsadga muvofiq emas.
II analitik guruh anionlarining Ag<sup>+</sup> ioni bilan hosil qilgan tuzlari esa suyultirilgan kislotalarda va ba'zilari (Ag<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, AgF) hatto suvda ham eriydi.Bu guruuh anionlaridan AsO<sub>4</sub><sup>3-</sup>, AsO<sub>3</sub><sup>3-</sup>ionlarning reaksiyalari 2.1.4.6 bandda ko`rib chiqilganedi. Shuningucliun bu anionlar analiziga to`xtalmasdan, qolgan ko`p tarqalgan II analitik guruh anionlarining xususiy reaksiyalarini ko`rib chiqamiz.