Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   S.Arrenius qanday gipotezani olg’a surdi?
   
2. 
   Qanday moddalar ionoforlar va qanday moddalar ionogenlar deyiladi? Misollar asosida tushuntiring
   
3. 
   Elektrolit kuchi va xarakterini nima belgilaydi ?
   
4. 
   Kislota va asoslarning bog’langan juftiga misollar keltiring?
   

5-MAVZU:GETROGEN SISTEMADAGI MUVOZANAT.ERUVCHANLIK KO’PAYTMASI
REJA:

1. 
   Getrogen sistemadagi muvozanat
   
2. 
   Eruvchanlik ko’paytmasi
   

Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar:
Muvozanat, sistemalar, eruvchanlik, eruvchanlik ko’paytmasi, cho’kma, sharoit
Geterogen sistemalarda muvozanat
Gomogen, ya’ni bir jinsli sistemadan iborat elektrolitlar eritmasidagi ionlar muvozanatiga doir misollarni ko’rib chiqqan edik. Analizda anchagina murakkab bo’lgan geterogen (ko’p jinsli) sistemalar bilan ham ish olib borishga to’g’ri keladi.
Geterogen sistemani alohida qismlari fazalar deyiladi – qattiq faza (cho’kma), suyuq faza (eritma), gaz faza va h.k.
“Cho’kma – to’yingan eritma” sistemani quyidagi reaktsiya misolida ko’rib chiqamiz:
Ag⁺ + Cl^- = AgCl↓
Hamma Ag⁺ vа Cl^-ionlari to’liq cho’kmaga tushmaydi, faqat bir-biri bilan to’qnashib, molekula hosil qiladigan ionlar cho’kmaga tushadi. Shu vaqtning o’zida suvning dipol molekulalari manfiy polyusi bilan kristall ichida Ag^Q ionlari bilan, musbat polyusi bilan esa Cl^- ionlari bilan bog’lanadi, ya’ni ionlar gidratlanib eritmaga o’tadilar.
Eritmada bu ionlar qaytadan uchrashib molekula hosil qiladilar (degidratlanadilar). Qattiq faza (cho’kma) va eritma o’rtasida dinamik muvozanat vujudga keladi. Eritmada qolgan Ag⁺vа Cl^-ionlarining ko’paytmasi o’zgarmas haroratda doimiy son bo’lib eruvchanlik ko’paytmasi deyiladi va “EK” deb belgilanadi.
EK_AgCl = [Ag⁺]∙[ Cl^-]
Agar binar ionlar bo’lsa, ya’ni agar eritma bir ismli kation va bir ismli anionlardan iborat bo’lsa, bizning misolimizda Ag⁺ vа Cl^-ionlari bo’lsa, ularning kontsentratsiyalarining qiymati eruvchanlik deyiladi va quyidagi formuladan topiladi:
E = [Ag⁺]=[Cl^-]=
Eruvchanlik qiymatiga qarab cho’kma tushadimi yoki yo’qmi bilish mumkin.
Agar eritmadagi ionlarning kontsentratsiyasi eruvchanlik qiymatidan katta bo’lsa, sistemada cho’kma hosil bo’ladi.
Agar ionlarning kontsentratsiyasi eruvchanlik qiymatidan kichik bo’lsa, cho’kma tushmaydi. Eruvchanlik ko’paytmasi qiymati jadvalda berilgan bo’lib, undan eruvchanlik qiymati hisoblanadi va kontsentratsiyani oldindan bilgan holda cho’kma tushadimi yoki yo’qmi bilish mumkin.