Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

Finikiya
shaharlariga “dengiz xalqlari” bosqinidan so‘ng o‘ziga kelib 
olishlari uchun ko‘p vaqt talab etilmadi. Qadimgi Finikiya hududlari hozirgi 
zamonaviy Livan hududlariga to‘g’ri keladi
18
 
Er.av. XII asrdayoq Sidon qayta qurib bo‘lindi, undan chiqqan bir guruh 
odamlar Tirni egallab, obodonlashtiradilar (shundan keyin barcha finikiyaliklarni 
“sidonliklar” deb ataldilar).
Er.av. XII asrda Misrning Osiyodagi hokimiyati kuchsizlanib, yo‘qoladi va 
keyingi o‘n yilliklarda finikiyaliklar (avvalo “sidonliklar”ning Tir podsholigi) 
mustaqil 
ravishda 
G’arbiy 
O‘rta 
yer 
dengizini 
buyuk 
finikiya 
mustamlakalashtirishi deb nomlangan jarayonni amalga oshiradilar. Keyin Tir 
Sidonni va boshqa shaharlarni bo‘ysundiradi va butun Janubiy–markaziy Finikiya 
va Tir-Sidon davlatini birlashtiradi. Bu davlat o‘z rivojining eng cho‘qqisiga shoh 
Axiram (Xiram, er.av.969-936yy.) vaqtida chiqadi. Finikiyaning eng asosiy 
shaharlari: Tir, Sidon va Bibl Misr va Bobil mollarini Gretsiyaga, yunon mollarini 
esa Sharqqa sotib, tranzit savdo orqali boyir edi. Finikiya zargarlarining asboblari 
(tilla va kumush kosalar, taqinchoqlar, fil suyagidan yasalgan bezaklar va b.) 
Sharqda va antik dunyoda yuqori baholangan. Finikiyaliklarning savdosi 
qaroqchilik bilan barobar olib borilgan.
Mintaqaviy Suriyaning tarixi bu mintaqaga bostirib kirib, unga er.av. XI 
asrning ikkinchi yarmida joylashgan oromiylar bilan belgilanadi. Suriya 
oromiylarining asosiy markazi Damashq vohasi bo‘lib, u yerda er.av. X-VIII 
asrlarda ularning katta davlati (Aram-Damashq) mavjud edi. Uning iqtisodi 
rivojlangan qora molchilik, Yaqin Sharqda mashhur qurol ishlab chiqarish va jun 
tranzit savdosiga asoslangan edi.
Bir muddat butun Sharqiy O‘rta yer dengizi Damashq hokimiyati ostida 
bo‘lib qolgan. Ammo Damashq podsholigi kuchi mustahkam bo‘lmay, og’ir va 
holdan toydiruvchi urushlar tufayli Er.av. IX asr oxirida Ossuriya shohi 
Adadnerari 3 tomonidan bosib olinadi va talanadi (o‘lja sifatida juda ko‘p 
miqdorda temirni qo‘lga kiritadi).