Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

Mitanni
. Mitanni (akkad tilida-Xanigalabat) davlatiga (er. avv. 
15601260-yillarda mavjud bo`lgan) Yuqori Mesopotamiyada xurrit qabilasi 
mitannilar er. avv. XVI asrda asos soladilar. Mitanni poytaxti Yuqori Xaburdagi
Vassokanda joylashgan. Mitanni podsholari hind-oriy sulola ismlarini saqlab 
qolib, “Mand jangchilari podshosi” va “Xurri jangchilari podshosi” unvonlariga 
ega bo`lganlar. Hind-oriy ma`budlari Indra, Mitra-Varuna va Nasati hukmron 
sulolalarning homiy xudolari edi. Bu davlatni ehtimol oriylar asos solganlar.
Er. avv. XVI asr oxirida podsho Suttarni I davrida Mitanni Zagros va
Nineviyadan Shimoliy Suriyagacha bo`lgan hududni egallab, ulkan davlatga 
aylandi. Shu vaqtdan boshlab bir yuz ellik yil davomida Old Osiyoda Mitannidan
kuchli bo`lgan qudratli davlat yo`q edi. Bu davrda Mitanni Misr bilan 
Mesopotamiya va Sharqiy O`rtayer dengizi havzasi uchun uzoq kurash olib 
bordi. Er. avv. XV asrda xalqaro vaziyat o`zgarib, Misr bilan Mitanni o`rtasida 
ittifoqchilik munosabatlari o`rnatildi va sulolaviy nikohlar tuzildi. Tutmos IV va
Amenemxotep III Mitanni malikalariga uylandilar.
Er. avv. XIV asr boshlarida Mitannidagi sulolaviy nizo, saroy fitnalari 
davlatni zaiflashtirdi. Xett podshosi Suppilium Mitanniga qarshi urush ochib, 
Suriyani tortib oladi va Mitanniga bostirib kirdi. Yordamga chaqirilgan Osuriya 
hukmdori Ashshurballit I mamlakatning sharqiy viloyatlarini anneksiya qildi. Shu 
vaqtdan Mitanni Shimoliy Mesopotamiyadagi kichik bir davlatchaga aylanib 
qoldi. Uni ustidan nazorat qilish uchun osur va xettlar o`zaro kurash olib bordilar. 
Qachonlardir qudratli davlat bo`lgan Mitanni qoldig`lari er. avv. 1260yilda 
Osuriya podshosi Salmanasar I tomonidan tugatildi.

---

60
Tayanch tushunchalar:
 
Tell-Amarna, protoxett, pankus, tuliya, A.Getse, 
“dengizdan-dengizgacha”, Y. G.Vinkler, tuxkante, Xattusi, Quyoshim, saxan, 
lussi, Nesa, dengiz xalqlari, Burusxan, Kussar, Xattusili, podsholarning “tarjimai 
hollari”, Kades, Labarna, arxivlar, iyeroglif yozuvlar, Tavr, Telepin, otboqar 
Kikulli, Tesub, Grozniy, “Mand jangchilari podshosi”.