Ўрта махсус, касб-ҳунар таълими маркази самарқанд вилоят ўрта махсус, касб ҳунар таълими бошқармаси пастғдарғом маиший хизмат касб -ҳунар коллежи

Tanlash operatori
Agar tarmoklanuvchi xisoblash jarayonlarida kuyilgan shart-lar soni ikkitadan ortik bulsa, u xolda shartli operatordan foyxalanish ancha kiyinlik tugdiradi. Ana shunday xrllarda Paskal tilida tanlash (variant) operatori kullaniladi.
Tanlash operatorida ifodaning kiymatiga karab, dasturda berilgan amallardan biri bajariladi.
Tanlash operatorinig umumiy kurinishi kuyidagicha: Case s of nl:pl; p2:r2;
pp:rp end.
Bu yerda case (u x,olda), osdan), end(TaMOM) - xizmatchi suzlar, p\, p2,..., pp lar operatorlar belgisi, pl,p2,...,pn - operatorlar. Tanlash operatori kuyidagicha bajariladi: agar ifodaning kiymati p\, p2,..., pp uzgarmaslarning birortasining kiymatiga teng bulsa, u dolda usha belgili operator bajariladi va undan keyin boshkarilish end dan keyingi operatorga uzatiladi. Agar ifodaning kiymati p\, «2,..., pp larning kiymatiga moye kelmasa, u x,odda boshkarilish birdan end dan keyingi operatorga uzatiladi. Ifoda bilan p\, p2,..., pp larning turi bir xil bulishi kerak. Masalan:
a) case k of
6: y:=g*x; 7: y:=g*sqr(x)+h; end;
bunda agar k ning kiymati 5 ga teng bulsa, u x,olda y:-sin(x) ta’minlash operatori bajariladi va boshkarilish end dan keyingi
operatorga uzatiladi. Xuddi shunday, agar k ning kiymati moye ravishda 6 yoki 7 ga teng bulsa, u xolda usha belgili operatorlar bajariladi. Yukoridagi misolda k albatta butun turdagi uzgaruvchi sifatida tasvirlanishi shart.

Mavzu: Takrorlanuvchi operatorlar. Parametrli takrorlash operatori. Repeat takrorlash operatori. While takrorlash operatori.

Reja:

1. 
   Takrorlanuvchi operatorlar.
   
2. 
   Parametrli takrorlash operatori.
   
3. 
   Repeat takrorlash operatori.
   
4. 
   While takrorlash operatori.
   

Sikl operatori
Kupgina masalalarni yechishda x;isoblash jarayonlari sik-lik(takrorlanuvchi) xarakterga ega buladi. Bu xolda biror bir operatorlar bulimi butun turga tegishli uzgaruvchining xar xil kiymatlari uchun takroran bir necha marta bajariladi. Sikl operatorining kullanilishi dasturni kiska tuzish va tuzatish vaktlarini tejash imkonini beradi.
Paskal tilida maxsus 3 xil turdagi sikl operatorlari ku^l" laniladi:
1. Parametrli sikl operatori.
2. Sharti oldin kuyilgan sikl operatori.
3. Sharti keyin kuyilgan sikl operatori.
Sikl operatori murakkab operatorlar turkumiga kiradi, ya’ni uz tarkibida boshk;a operatorlarni sakdaydi. Siklga kirish fak,at uning boshlanishi ork,ali amalga oshiriladi. Sikl operatoridagi barcha uzgaruvchilar siklik jarayongacha anikdangan bulishi kerak. Sikldan chikish ikki xil yul: utish operatori orkali, yoki siklik jarayon tulik, bajarilgandan keyin, ya’ni tabiiy yul bilan amalga oshiriladi.
Parametrli sikl operatori.
Parametrli sikl operatorining umumiy kurinishi kuyidagicha:
for v:=nl to n2 do S.
Bunda for (uchun), to (gacha), do(bajap) - xizmatchi suzlar, v - sikl parametri, p\ va p2 - moye ravishda sikl parametrining boshlan-gach va oxirgi kiymatlari, S - sikl tanasini tashkil kiluvchi operatorlar ketma-ketliga bulib, agar ular bir nechta bulsa, albatta begin va end suzlarining ichiga olib yoziladi. Agar S bitta operatordan iborat bulsa, begin va end yozilishi shart emas.
Parametrli sikl operatori kuyidagicha bajariladi: dastlab p\ va «2 ning kiymatlari xisoblanadi. V-sikl parametri boshlan-gach siymati p\ ni kabul kiladi va oxirgi kiymati p2 bilan tak-koslanadi. Agar sikl parametrining kiymati oxirgi kiymatidan ortib ketmasa, u xrlda sikl tanasini tashkil kiluvchi operator­lar ketma-ketliga bajariladi. Sungra sikl parametri uzining kiymatini bir birlik orttiradi va yukoridagi jarayon takror-lanadi. Agar sikl parametri uzining oxirgi kiymatidan ortib ketsa, siklik jarayon tugaydi. Sikl parametri sikl ichida uzgarishi mumkin emas.
Masalan:
1) for i:-l to b do x:=sqr(5*i);