Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

 
Xulosa qilib aytganda, 
Yaponiya ko`p sohalar bo`yicha AQSH kabi 
yetakchilardan biridir. Bular mashinasozlik, avtomatika, elektronika, avtomobilsozlik 
kabilardan iborat. Ayniqsa yangi texnologiya va elektronika bo`yicha eng oldingi 
mamlakat bo`lib, kam material, kam mehnat sig`imli mahsulot ishlab chiqarish 
bo`yicha eng ilg`or mamlakatga aylangan. 
Malakali ishchi va xizmatchilar, aholining umumiy o`qimishligi bo`yicha juda 
ilg`orlagan mamlakat hisoblanadi. Dunyo bo`yicha maoshning eng yuqori darajasi 
Yaponiyadadir. Bu albatta eng ijobiy muvaffaqiyatdir. Bularning barchasi iqtisodiy 
taraqqiyotning ifodasidan iborat. 
Yaponiyaning nisbatan qisqa vaqt ichida qoloqlikdan chiqib, katta ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiyot yo`liga o`tib, dunyoda yetakchi mamlakatlarga aylanishi, 
iqtisodiy rivoj darajasining juda yuqori bo`lishligi, buyuk iqtisodiy salohiyatga ega 
bo`lib, dunyoda AQSHdan keyin ikkinchi o`rinni egallashi “mo`jiza” nomini olgan. 
Bu “mo`jiza”da albatta milliy xususiyatlarning o`rni kam bo`lmagan. Milliy 
urf-odatdagi o`ziga xoslik tomonlardan tartiblilik, sharqiy tarbiya kabilar, oilada, 
katta-kichik o`rtasidagi munosabat, umumiy birlik, ayol va erkak munosabatlari 
kabilarning iqtisodiy faoliyatga ta’siri bo`lgan. Bunda itoatkorlik xususiyatining 

---

246
ijobiy tomonlari ko`p bo`lgan. Oilaviy bir-birini qo`llash, ishonch kabilar mavjud 
bo`lib, kompaniya, firmalar xatto oilaviy-klanlik asosida tashkil topishi kabilardir. 
Birgalikda ish tutish, har bir harakatning bir-biriga bog`liqligi, o`z vaqtida ijro 
etishlik xususiyatlarining iqtisodiy taraqqiyotdagi o`rni albatta katta. Milliy 
o`zgalikka qo`shni Xitoy va Koreyaning ta’siri katta bo`lgan. Ma’lumki, asriy 
qo`shnilik diniy, urfiy umumiylik, iqtisodiy aloqalar albatta o`z izini qoldirgan. Shu 
bilan birga bu mamlakatlarning Yaponiya asoratida bo`lishining ham ta’siri bo`lgan. 
Iqtisodiy islohatlar juda qiyin axvolda amalga oshgan. Chunki Yaponiya 
iqtisodiyoti to`la harbiy izda bo`lib, barcha narsalar chegaralangan, qat’iylik 
sharoitida bo`lgan. Markazlashgan rejalashtirish, barcha narsalar oldindan qat’iy 
belgilangan xolatda edi. Xatto haq to`lash oldindan aniq ko`rsatilgan, baholar 
o`zgarmaydigan qat’iy belgilangan tarzda edi. Ishlab chiqaruvchilar ham oldindan 
bir-biriga majburiy bog`langan, mol beruvchi va mol oluvchilar oldindan aniqlangan 
hamda iqtisodiy aloqalarni qat’iy bajarish tartibi o`rnatilgan edi. 
Yaponiya iqtisodiy taraqqiyotida va raqobatbardoshlilikni yuzaga keltirishda 
ishlab chiqarish menejmenti va o`zgi xos rahbarlik uslubining yaratilishi muhim o`rin 
egallaydi. 70 – yillargacha uzoq davom etgan arzon ish kuchi va yonilg`i – xomashyo 
past baholi importga asoslangan raqobatbardoshlik mavjud edi. Dollarga nisbatan 
iena pas kursda bo`lib, yapon mahsulotlari eksporti ham boshqa rivojlangan 
mamlakatlarga nisbatan past edi. YOnilg`i – xomashyo narxining, ayniqsa neftning 
narxini baland bo`lib ketilishi, katta o`zgarishlarga olib keldi. Yaponiya sanoati 
o`zida tezda o`zgarishlar yasab, kam resurs sig`imli tarmoqlarga o`tishni ta’minlay 
oldi va resurs tejamli, mehnat tejamli texnologiyalarni ishlab chiqib, sanoatda qo`llay 
boshladi. 
Yaponiya taraqqiyotida, 
uning iqtisodiy 
“mo`jiza”sida 
ilmiy-texnik 
taraqqiyotning o`rni beqiyosdir. 90 – yillarga kelib Yaponiya kapital xarajatlari 
AQSH darajasiga yetdi. Agar buni aholi jon boshiga hisoblaganda AQSH darajasidan 
ikki barobar yuqoridir. Aytish mumkinki, kapital xarajatlar bo`yicha Yaponiya 
dunyoda liderlik qiladi. Amortizatsiya ajratmalari ham yuqori darajada bo`lishga 
qaramasdan investitsiyaning asosiy qismi mashina, jixozlar va texnologiyaga sarf 

---

247
etilib, raqobatdoshlikka qaratiladi. Yaponiya sanoatchilarining diqqati doimo ilmiy-
texnik rivojiga qaratilgan. Bunda asosiy o`rinni ilmiy-tadqiqot tajriba-konstruktorlik 
ishlari investitsiyasi egallaydi (ITTKI). Buning asosiy maqsadi ilmiy g`oyalarni 
ishlab chiqish va tadbiq etishdan iboratdir.