Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

 
4.1.1.-jadval 
 XVIII-XIX asrlar va hozirgi davr bozorini taqqoslash
XVIII-XIX asrlardagi bozor 
iqtisodiyoti belgilari 
Hozirgi davr bozor iqtisodiyoti 
belgilari 
1.Stixiyali yovvoyi raqobat 
Sivilizatsiyalashgan raqobat 
2.Xususiy, asosan mayda xo`jaliklar 
Yirik xo`jaliklar, korporatsiyalar
3.Sof bozor iqtisodiyoti 
Aralash iqtisodiyot 
4.Stixiyali bozor iqtisodiyoti 
Tartibga solinayotgan bozor iqtisodiyoti 

---

114
 
Jadvaldagi taqqoslashlar eski va hozirgi bozor iqtisodiyotining farqlarini 
ko`rsatishi mumkin. Agar bozor iqtisodiyoti boshlang`ich davrlariga uning sabiy 
tomonlari ko`proq ta’sir etsa, hozirgi davrda uning har tomonlama yuqori darajada 
ц
ivilizatsiyalashgani va jamiyat bozor taraqqiyoti jarayonida o`tgan davr ichida uning 
bir qancha salbiy tomonlarining oldi olinganligi va ijobiy tomonlari boyitilganligini 
farqlay olish mumkin. 
O`bekistonning bozor iqtisodiyotini shakllantirish modeli uch narsaga 
asoslangandir: 1) umumiylik – bozor iqtisodiyotining umumiy qonun, jarayon, 
voqeliklari; 2) xususiylik – bozor iqtisodiyotiga o`tishdagi O`zbekistonda mavjud 
sharoitlar, ya’ni tabiiy, milliy, iqtisodiy, geografik va madaniy xususiyatlar kabilar; 
3) mavjud jahon mamlakatlari bozor tajribasi, undagi hamkorlik. 
4.1.2.-jadval 
 O`zbekistonning milliy bozor modeli 
Umumiylik 
Xususiylik 
Xalqaro tajriba, 
hamkorlik 
1) 
Bozor 
iqtisodiyoti 
qonunlari 
2) Ijtimoiy muhofaza 
3) Bozorga xos umumiy 
boshqa voqeliklar 
4) Bozor shakllanishining 
umumiy amaliy qoidalari 
1) Iqtisodiyot darajasi va 
xalq xo`jalik tuzilmasi 
2) Geografik holat 
3) Tabiiy boyliklar 
4) Madaniy, ilmiy daraja 
5) Milliy xususiyatlar 
1) Jahon bozor huquqiy 
asoslari 
2) 
Bozor 
taraqqiyoti 
usullari 
3) Umumiy hamkorlik 
4) Iqtisodiy yordam 
O`zbekiston milliy bozor modeli asoslari, jadvalda ko`rsatilganidek, milliy 
model bozor iqtisodiyoti shakllanishi uchun zarur asos va tomonlarni o`z ichiga oladi. 
Ma’lumki, ularning birgalikdagi amaliyoti o`zining katta samarasini bermoqda. 
O`zbekiston bozor iqtisodiyoti yo`lini uzil-kesil tanlaganligini ta’kidlar 
ekanmiz, milliy mustaqillik avvalo mustaqil, rivojlangan iqtisodiyotga asoslangan 
bo`lishi, bu esa sovet imperiyasi davridagi iqtisodiyotni tubdan o`zgartirish, uning 
o`rniga har tomonlama rivojlangan va xalq faromonligini ta’minlay oladigan 
iqtisodiyotni paydo qilishni, hozirgi 
ц
ivilizatsiyali jamiyatga xos bozor iqtisodiyoti 
barpo etishda boshqacha yo`li yo`q ekanligini tan olmog`imiz zarur. 

---

115
Respublikamiz bozor iqtisodiyotiga o`tishning konsepsiyasi ishlab chiqilgan 
bo`lib, uning asosini bozor iqtisodiyotini shakllantirishning milliy modeli tashkil 
etadi. Bu milliy model bir qancha amaliy dasturlarni o`z ichiga oladi. Bularning eng 
asosiylari: xususiy, korxonalarni kengaytirish, mulkni keng xajmda xususiylashtirish, 
tadbirkorlikni avj oldirish, mayda ishlab chiqarishni rivojlantirish, qo`shma 
korxonalarnii ko`paytirish, jahon iqtisodiyotiga qo`shilib borish, erkin baholarni joriy 
etish, yangi moliya-kredit tizimini yaratish, bozorga xos pul muomalasini paydo 
qilish va umuman, iqtisodiy raqobat ta’sirini kengaytirish sharoitlarini yaratib 
borishdan iborat.
O`zbekistonning kelajagi iqtisodiyoti rivojlangan, aholisi farovon, haqiqiy 
demokratiyaga asoslangan jamiyatni barpo etish ekan, demak, buning asosiy sharti 
bozor munosabatlari asosidagi iqtisodiyotni qurishdir. Bu O`zbekistonda bozor 
iqtisodiyotiga o`tish konsepsiyasining tub mazmunini anglatadi. Bu konsepsiya 
iqtisodiy qoloqlikdan qutilish, uning o`rniga rivojlangan va respublika xalqi 
manfaatiga bo`ysungan iqtisodiyotni qurish uchun bozor iqtisodiyotiga o`tish 
zaruriyatiga asoslanadi. 
O`zbekistonning o`z taraqqiyot yo`li mavjud ekan, uning asosida bozor 
iqtisodiyoti konsepsiyasi va milliy modeli yotadi. Prezident I.A. Karimov 
“Respublikaning bozor munosabatlariga o`tishida o`z yo`lida izchillik bilan borishi 
demokratik o`zgarishlar, respublikani rivojlangan mamlakatlar qatoriga olib chiqish, 
uni xalqaro obro`-e’tiborini mustahkamlash uchun puxta moddiy negiz yaratadi”, deb 
ta’kidlaydi.