Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

erkin savdo 
xududlari
ning tashkil etilishidir. Bunda o`zaro savdo erkinligi ta’minlanib, 
qatnashuvchi davlatlar o`rtasida bu sohadagi cheklanuvlar bekor qilinadi. Avvalo boj 
to`lovlari to`xtatiladi. Bunda oldin pasaytirilib, keyin bekor etish mumkin. Bu 
sohadagi integratsiya Butun jahon savdo tashkilotining tashqi iqtisodiyot amaliyoti va 
konsepsiyasiga to`g`ri keladi-ki, tashqi savdoni erkinlashtirish va ishtirokchi 
mamlakatlarning savdo siyosatini muntazamlashga qaratilgan. Ko`pinchi boshqa xil 
bu faoliyatdagi cheklanishlar ham olib tashlanadi. Bu avvalo qishloq xo`jalik 
mahsulotlariga taalluqlidir. 
Erkin savdo xududi kelishuvida ishlab chiqaruvchi mamlakatlar ahvolini 
og`irlashtirishi va raqobatni kuchaytirgan xolda bankrotlikka olib kelishi mumkin. 
Chunki importning to`la erkinlashuvi ishtirokchi raqiblar uchun mahsulot sifatini va 
texnik darajasini ko`tarishga dalda bo`ladi va chet tovari raqobatiga bardosh berish 
zaruriyati tug`iladi. 

---

333
Yaqin hamkorlik o`rnatishda 
boj iitifoqi
ning ahamiyati katta bo`lib, yagona 
tashqi savdo siyosatini qo`llash ko`zda tutiladi. Bunda xatto valyuta konvertatsiyasi 
va yagona hisoblashuv pul tizimi amalga oshiriladi.
Boj ittifoqi erkin savdo xududi kelishuviga nisbatan ancha takomillashgan 
bo`lib, tashqi iqtisodiy siyosatni bog`lashda ustun keladi va bu ayniqsa boj-tarif 
qoidalari, pro
ц
eduralariga taalluqli bo`lib, ishlab chiqarish va eksportni 
tartiblashtirish hamda import talabini to`laroq qondirish imkonini tug`diradi. 
Ishtirokchi davlatlarning integratsiya jarayonini keyingi rivoji 
umumiy 
bozor
ning shakllanishida o`z ifodasini topadi. Bunda to`rt erkinlik – tovarlar, 
xizmatlar, kapital va odamlarning davlat chegaralaridan erkin o`tish imkoniyati 
tug`iladi. Umumiy bozorning yuzaga kelishi sanoat standartlari va huquqiy 
normalarning moslashuviga ham olib keladi. Bunda ayniqsa raqobatni tartiblashtirish 
va normalarini tuzishning oldini oluvchi tadbirlar tizimiga katta e’tibor beriladi. 
Ko`rib chiqilgan xalqaro iqtisodiy integratsiyaning uch shakli asosan 
muomala sohasiga taalluqlidir va bunda tashqi savdoni va o`zaro moliyaviy hisoblar 
uchun teng sharoitlar paydo etiladi. Xalqaro iqtisodiy integratsiyadagi ancha 
murakkabroq shakli iqtisodiy va moliyachviy ittifoqdir. Bu yuqori rivojlangan, 
uzoqni ko`zlagan tashqi iqtisodiy va siyosiy aloqalar to`g`risidagi kelishuvdir. Bunda 
erkin tashqi savdo, boj ittifoqi va umumiy bozor kelishuvlariga umumiy iqtisodiy va 
valyuta siyosatlari qo`shiladi. Milliy davlat usti institutlari tuziladi, ya’ni davlat 
boshliqlari, vazirlar kengashidan iborat integratsiya hamkorlikni boshqaruvchi 
davlatlararo organlar barpo etiladi. Provardida yagona valyuta siyosati qo`llanilib, uni 
muomalaga tadbiq etiladi. 
Hozirgi davrda bir qancha xalqaro iqtisodiy guruxlar yuzaga kelgan. Lekin 
ularning barchasini samarali faoliyat ko`rsatmoqda, deb bo`lmaydi. Shu bilan birga 
mustahkamlanib borayotgan xalqaro iqtisodiy integratsiyalashgan birlashmalar ham 
mavjud. Bulardan ba’zilarini ko`rib chiqishga harakat qilamiz. 

---

334