Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

11.5.1-jadval 
Xitoy tashqi savdosi, mlrd. dollar 
Yillar 
Eksport 
Import 
Tashqi savdo 
aylanishi 
Balans 
1987 
1990 
1993 
1995 
1997 
39,4 
62,1 
91,8 
148,0 
182,7 
43,2 
53,4 
104,0 
132,1 
142,4 
82,6 
115,5 
195,8 
280,9 
325,1 
-3,8 
8,7 
-12,2 
16,7 
40,3 
 
Jadval raqamlaridan ko`rinib turibdiki 10 yil ichida tashqi savdo xajmi deyarli 
4 barobar o`sgan va bu sohada Xitoy 32-o`rindan 10-o`ringa ko`tarilgan. 90 – yillarga 
kelib yillik o`sish deyarli 20 foizni tashkil etgan.
Tashqi savdo tuzumida ham katta o`zgarishlar yuz bergan. Oldin hukmron 
o`rinni xomashyo mahsulotlari egallagan bo`lsa, keyingi yillarda sanoat mahsulotlari 
xajmi ortib boran va bu 90 – yillar o`rasiga kelib 85 foizga yetgan. Aytganimizdek, 
albatta bular asosan past texnologik va ko`p mehnat talab qiluvchi tovarlardan iborat. 
1995 – yilga kelib eksportda mashinasozli, elektronika tovarlari o`z hissasi bo`yicha 
birinchi o`ringa chiqqan. Albatta bunda asosan ommaviy iste’mol buyumlari ko`zda 
tutiladi, ya’ni bular avvalo radio tovarlar, magnitafonlar, soatlar kabilardan iboratdir.
Tashqi savdo xolati ichki makroiqtisodiy 
ц
iklga mos keladi. Ahvolga qarab 
tashqi savdo, ayniqsa import vaqti-vaqti bilan chegaralanib turadi va balans 
normallashib turadi. 
Xitoy tashqi iqtisodiy aloqalar, ayniqsa tashqi siyosat ma’qul darajada 
proeksionizm mazmunida bo`lib, milliy bozor himoyalanib turgan va bu XXR 
industrlashtirish siyosatidan kelib chiqqan. Bu sohadagi yengillik 1993-1994 yillarga 

---

286
to`g`ri kelib, import tarifi 36-23%gacha tushirilgan edi. Bu ham albatta yuqori bo`lib, 
rivojlanayotgan mamlakatlarga nisbatan 1,5 barobar baland edi.
Eksport sohasidagi erkinlikning kiritilishi ham asta-sekinlik bilan orib 
boriladi. XXRda korxonalarning chet bozorga chiqishida registratsiya usuli emas, 
balki ruxsat berish tartibi qo`llaniladi. 90 – yillarning o`rtasiga kelib eksportni 
mustaqil olib borish huquqiga faqat 2,5 ming korxona ega edi. Aytish kerakki, bunga 
chet investitsiyali korxonalar kirmaydi, chunki ular avtomatik ravishda bu huquqga 
ega bo`ladilar. Qolgan milliy ishlab chiqaruvchilar bu sohadagi o`z faoliyatlarini 
maxsus davlat tashqi savdo kompaniyalari orqali olib borishlari kerak. Bunday 
kompaniyalarning XXRda bir necha mingtasi mavjud. 
Tashqi savdo xajminingk yeyingi yillarda o`sishi valyuta tartiblashuviga 
bog`liqdir. Bunda 1994 – yilda yuanning valyuta kursi ko`p xilligini bekor qilinishi 
ahamiyatlidir. Kurs bozor asosida belgilanib, banklarda yangidan yuzaga keltirilgan 
tizim asosida amalga oshadi. Davlat korxonalari va tashqi savdo korxonalari oldingi 
valyuta ajratma amaliyoti bekor qilinadi va barcha eksport tushumi davlat banki 
vakillariga sotilishi kerak. Shu bilan birga valyuta sotib olish erkinlashtiriladi. Chetga 
chiqadigan Xitoyliklar davlat bankidan valyutani sotib olish huquqiga ega bo`ladilar. 
Bunday holat pravordida joriy harakatlar uchun yuanning konvertatsiyalashuviga olib 
keldi. Keyingi yillarda valyuta zahiralari bo`yicha Xitoy dunyoda ikkinchi o`ringa 
chiqdi va 1998 - yilga kelib uning xajmi 145 mlrd. dollarga teng bo`ldi. Bu tashqi 
savdoda juda ahamiyatlidir va kelajakda katta imkoniyatlar tug`diradi.