Rija mahalla tushunchasi va uning kelib chiqishi

Mustaqil ish

Tekshiruvchi:Rasulbek Hojiyev.

Bajaruvchi: MO’M 19/1 talabasi G`ulomov Navro`z

2020-yil

RIJA

1. 
   Mahalla tushunchasi va uning kelib chiqishi
   
2. 
   Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, Mahalalarga boʻlgan munosabat
   
3. 
   “Tabarruk” MFY haqida ma’lumot.
   
4. 
   Xulosa
   

Mahalla — Oʻzbekistonda maʼmuriyhududiy birlik; oʻzini oʻzi boshqarishning xalqimiz anʼanalari va qadri-yatlariga xos boʻlgan usuli. Mahalla. tarixi qadim zamonlarga borib taqaladi. Tarixiy manbalarda qayd etilishicha, jez davrining yodgorligi boʻlgan Sopollitepapya 8 ta oila yashagan. Ularni faqat urugʻ jamoasigina emas, balki ishlab chiqarish manfaatlari ham birlashtirib turgan. Keyinchalik ularning safiga patriarxal tizim asosida 100 dan ortiq oilalar kelib qoʻshilgan. Katta oilalar jamoasini ular orasidan saylangan oqsoqol boshqargan. Oqsoqollar oʻz navbatida oliy oqsoqollar kengashiga birlashgan. Oqsoqollar, odatda, jamoa — qishloq hayoti bilan bogʻliq barcha masalalarni oliy kengash orqali hal qilishgan. Miloddan avvalgi 3-asrdan milodiy 5-asrning boshlarigacha Fargʻona (Parkana) davlatida ham oqsoqollar kengashi muhim vazi-falarni hal etgan. Kengash, asosan, sulh tuzish, vazirlar tarkibi va soliqlarni tayinlash, urush eʼlon qilish, jamoa ishlariga safarbar etish kabi masalalar bilan shugʻullangan.
"Mahalla" atamasi arabcha boʻlib, "oʻrin-joy" degan maʼnoni anglatgan. U turli mintaqalarda mahallot (joy), guzar, jamoa, elat, elod nomlarda atalib kelingan. Adabiyotlarda M.larning koʻp ming yillik tarixga ega ekanligi haqida maʼlumotlar uchraydi. Mac, Narshaxiy oʻzining "Buxoro tarixi" asarida Buxoroda bundan 1100 yil ilgari bir qancha M.lar boʻlganini qayd etib oʻtgan. Alisher Navoiy oʻzining "Hayrat ulabror" asarida M.ni "mahalla shahar ichidagi shaharcha"dir deb taʼriflaydi, Hirot shahri yuz shaharcha ahamiyatiga ega boʻlgan M.lardan tashkil topganligini aytib oʻtadi. M.lar, ayniqsa, Amir Temur davrida ravnaq topgan. M.lar fuqarolarning kasbkori asosida shakllangan va shunga qarab nomlangan. Mas, zargarlik, misgarlik, koʻnchilik, pichoqchilik, qoshiqchilik, temirchi, egarchi, taqachi va h. k. M. qadimda mahalliy hokimiyatning oʻziga xos bir shakli, koʻrinishi tarzida faoliyat koʻrsatgan. M.ni boshqarish jamoatchilik asosida olib borilib, oʻzining yozilmagan ichki tartibqoidalariga ega boʻlib, u hamma uchun birdek qonuniy hisoblangan.
M. kichik maʼmuriy hudud boʻlishi bilan birga, turmush tarzi, qadriyatlar, anʼanalar, urf-odatlar umumiyligi bilan bogʻlangan kishilar jamoasi birligidir. Tarixning turli bosqichlarida davrlar, tuzumlar oʻzgarishiga qarab M.ning vazifalari ham oʻzgarib turgan.
20-asrning boshlaridayoq M.lar daha boshliqlari — mingboshilar saylaydigan yuzboshi (oqsoqollar) tomonidan boshqarilgan. Yuzboshi va uning yordamchilari M.dagi barcha jamoat ishlari va marosimlarni boshqarganlar, shuningdek, fuqarolarning shahar yigʻinlari va shahar muassasalarida M. manfaatlarini himoya qilganlar.
M.ning asosiy vazifalari: marosimlarni birgalikda oʻtkazish, oʻz hududini batartib saqlash va obodonlashtirish, yosh avlodni ijtimoiy ruhda tarbiyalash, jamiyat hayotida tartib saqlanishini taʼminlash, barcha anʼanaviy meʼyorlarning bajarilishi ustidan nazorat oʻrnatish, urf-odatlarga rioya qilish va ularni buzgan, jamoat maj-buriyatlaridan boʻyin tovlaganlarni jazolashdan iborat boʻlgan. M. rahbari-yati ariq-hovuzlarni tozalash, koʻchalar, yoʻllar qurish va M. obodonchiligi bilan bogʻliq boshqa jamoat ishlarini uyushtirganlar. Bu ishlarning barchasi birgalikda hashar yoʻli bilan amalga oshirilgan.