Movarounnahrda Arab xalifaligining o’rnatilishi

7-sinf O’zbekiston tarixi darsligi asosida 9-mavzu

Islom dinining vujudga kelishi.

VII asr boshlarida
Arabistonda yagona e’tiqod asosida mamlakatni birlashtirish
harakati boshlanadi.
Bu buyuk e’tiqod yakkaxudolikka
asoslangan Islom dini edi.

Allohning rasuli (elchisi) Makka shahrida dunyoga kelgan Muhammad (s.a.v. – sollallohu alayhi vasallam) ibn Abdulloh (570–632) bu harakatga rahnamolik qiladi.

Islom bayrog‘I ostida Makka shahrida boshlangan targ‘ibot Madinaga ko‘chadi.

Muhammad (s.a.v.) 630-yilda arablarni yagona davlatga birlashtiradi.

Arab qabilalarining islomni qabul qilib, siyosiy jihatdan yagona hokimiyatga birlashuvida, shuningdek, jahon dinlaridan biriga aylanishida islom aqidalari, huquqiy va axloqiy me’yorlarini o‘z ichiga qamrab olgan Qur’oni karimning ahamiyati buyuk bo‘ldi.

Movarounnahr tomon yurishlar.

Movarounnahrga ilk bor hujumlar 654-yilda
Maymurg‘ va
667-yilda Chag‘oniyondan boshlanadi.
Manbalarda qayd etilishicha, bu davrda Xorazm arablar tomonidan ikki marotaba talon-toroj etilgan.

Narshaxiyning yozishicha, 673-yilning kuzida xalifa Muoviya I (661–680) farmoni bilan Ubaydulloh ibn Ziyod Amudaryodan kechib o‘tib, Buxoro hududiga bostirib kiradi.

VIII asr boshlarida arablar Movarounnahr hududini to‘liq bosib olishga kirishadilar.

Xurosonga noib qilib tayinlangan
Qutayba ibn Muslim arablarning Movarounnahrga harbiy yurishiga boshchilik qiladi.
Qutayba ibn Muslim

Qutayba qiyinchilik bilan Poykandni egallab, Buxoro tomonga yo‘l oladi va 709-yilda Buxoroni egallaydi.

Choch va Farg‘onaning zabt etilishi.

713-yilda Qutayba qo‘shinining bir qismi Choch viloyatiga, o‘zi boshliq asosiy kuch esa Farg‘ona vodiysi tomon yo‘l oladi.

Choch vohasi bosib olinib, uning bosh shahri Madinat ash-Shosh va juda ko‘p qal’a va qo‘rg‘onlar hamda qishloqlarga o‘t qo‘yilib vayron etiladi.

715-yilning boshida esa Farg‘ona vodiysini uzil-kesil egallab, Koshg‘argacha kirib boradi. Hamma viloyatlarga arablardan amirlar tayinlanadi.

Lekin Qutayba xalifa Sulaymonga qarshi isyon ko‘targani oqibatida Farg‘onada arab askarlari tomonidan o‘ldiriladi.

Yerga egalik shakllari.

Arablar Movarounnahrni bosib olgach, bu yerdagi yer-mulklar xalifaga qarashli bo‘lib qoldi. Xalifa davlat yerlarini iqto tariqasida in’om qilgan.

Savol va topshiriqlar:

1. Jahon tarixidan olgan bilimlaringizga asoslanib arablar haqida va Islom dini qanday vujudga kelganligini gapirib bering.

2. Xuroson qaysi hududlarni o‘z ichiga olgan? Uning markazi qaysi shahar bo‘lgan?

3. Ayting-chi, Movarounnahr qanday ma’noni anglatgan?

4. O‘ylab ko‘ring-chi, nega arablar Movarounnahrni dastlab bosib olishni ko‘zlamagan?

5. Xorazm xalifalikka qanday tobe etildi?

6. Arablar Movoraunnahrni necha yil mobaynida bosib olgan?

7. Arablar davrida yer egaligining qanday shakllari mavjud bo‘ldi?

Download 1,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: