Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Teri va to‘qimalarni tekshirish.
Sud tibbiyoti amaliyotida ko‘pgina 
holatlarda hodisa joyida jinoyat qurollari teri, biror-bir yumshoq to‘qimalar, 
ularning hujayra elementlari izlari bilan topilishi mumkin. Ular jinoyatni ochishda 
ashyoviy dalil sifatida sud-tibbiy tekshiruvga olinishi lozim. Sud-tibbiy tekshiruvi 
jarayonida ushbu ob’ektlarni haqiqatan ham insonga tegishligi, jinsiy va guruhiy 
mansubligini aniqlash orqali ulardan jinoyat ishini ochishda isbotlovchi dalil 
sifatida foydalanish mumkin. 
Jinsiy mansublik jarohat yetkazgan buyumlarda saqlanib qolgan hujayra 
elementlarida, qon dog‘larida va sochlarda aniqlanadi. Bunday tekshiruvlarni 
maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan, sitologik tekshirish usullarini biladigan mutaxassis 
o‘tkazishi lozim. Tekshiruvlarda hujayra elementlarini identifikatsiyasi, a’zo-
to‘qima xosligi, genitik jinsi aniqlanadi. So‘ng ob’ektlar tur mansubligini va 
guruhini aniqlash uchun biologlarga beriladi. Ashyoviy dalil dastlab ko‘zdan 
kechiriladi, so‘ng stereomikroskop yordamida tekshiriladi. Buyumlarda, qurollarda 
topilgan to‘qima bo‘laklari pretsipitatsion probirkalarga joylashtiriladi, ustdan kam 
miqdorda izotonik eritma quyiladi. Tortilma 3-72 soat davomida sovutkichda hosil 
qilinadi. So‘ng bo‘lakchalar igna yordamida bir xil modda hosil bo‘lguncha 
maydalanadi. Qurollar yuzasida hujayralar kam miqdorda joylashgan bo‘lsa, shu 
sohadan izotonik eritma shimdirilgan toza marli yordamida tortilma olinadi. 
Obektdan ajratib olingan tortilma probirkaga joylashtiriladi va ustidan kam 
miqdorda izotonik eritma qo‘yiladi. Tortilma 1 sutka davomida sovutkichda 
tayyorlanadi. Ushbu vaqt o‘tgach marli siqilgan holatda probirkadan olinadi. Hosil 
bo‘lgan cho‘kma buyum oynasiga joylashtiriladi va mikroskopda tekshiriladi. 
Ob’ektlar jinsiy mansubligi X va Y xromatinlar mavjudligini tekshirish bilan 
baholanadi. Tekshiruv Y xromatinni aniqlash bilan boshlanadi, chunki u ob’ektni 
nafaqat jinsiy mansubligini, balki tur mansubligini aniqlash imkoniyatini beradi. 
Birgina hujayrada Y xromatinni mavjudligi ob’ektni insonga tegishli ekanligidan 
dalolat beradi. Akrixin va shunga o‘xshash preparatlar bilan ishlov berilganda 
erkak jinsiga mansub odamlar hujayra yadrosida Y-xromatin topiladi. X-xromatin 
lyuminestsent mikroskopiyada aniqlanadi. Diagnoz qo‘yish uchun yaroqli 

---

102 
hujayralar yetarli bo‘lsa jinsiy mansubligi haqida xulosa berish qiyinchilik 
tug‘dirmaydi. Diagnoz ko‘yish uchun yaroqli hujayralar kam mikdorda bo‘lsa Vald 
usulidan foydalaniladi.