Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

80

tiradi. Shuning uchun butun ijodkor (agentlik xodimi), ijodiy joy (agentlik muhiti), qo‘llaniladigan ijodiy jarayonlar, shuningdek, reklama (reklama kompaniyalari) ning ijodiy mahsuloti o‘rtasidagi munosabatlar kitob davomida alohida e’tiborga loyiqdir.

Bosim

Bosim mahsulotni yaratish uchun atrof-muhit va ob-havoni an- glatadi. Bu ijod uchun qulay shartlarni anglatadi. Bosim tarkibi- ga quyidagilar kiradi (lekin ular bilan cheklanmagan): tashkiliy madaniyat, resurslar va ilg‘or tajribalar.
Tadqiqotchilar ijodiy jarayon va individual farqlardan tashqari, ijod sodir bo‘ladigan muhit (bosim)ga ham alohida e’tibor berish- gan.
Csikszentmihalyi ijodni shaxsni ijtimoiy va madaniy muhitdan ajratib o‘rganish mumkin emasligini ta’kidladi. U ijodkorlik – bu yaratuvchi, domen va maydonni o‘z ichiga olgan tizim mahsuli deb ta’kidladi (Csikszentmihalyi, 1996). Amabile barcha odam- larda ijodkorlik qobiliyatiga ega ekanligini ta’kidlagan bo‘lsa-da, atrof-muhit, ayniqsa motivatsiya bilan bog‘liq bo‘lgan joylarda ta’sirchan determinant hisoblanadi. Mathisen va Einarsen, shuning- dek, tashkilotlar faol ravishda, ham alohida guruh, ham tashkilot darajasida ijodkorlik va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlaydigan yoki bo‘g‘ib qo‘yadigan muhit yaratishi mumkinligini ta’kidladi- lar. Xuddi shunday tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, qo‘llab-quvvat- lovchi va qiyin muhitning kombinatsiyasi shaxslar va jamoalarda yuqori darajadagi ijodkorlikni qo‘llab-quvvatlashga yordam beradi (West & Richards, 1999).

2. 
   Ijodkor inson xislatlari
   

Ijodkorlik dunyoqarashni kemgaytirish, yangi va hayajonli nar- salar qilish va o‘z imkoniyatlarini to‘liq ishga solishimizga bir qa- dam yaqinlashtiradigan tarzda o‘zimizni jalb qilishimizga imkon

81

beradi. Xo‘sh, aynan nima insonni ijodkor qiladi? Ba’zi odamlar shunchaki kreativ bo‘lib tug‘ilishadimi yoki bu siz rivojlantira ol- adigan qobiliyatmi?



6.2-rasm. Kreativ shaxs xislatlari.

Kreativ shaxs bo‘lish uchun bir qator qobiliyatlarga ega bo‘lish- lari zarur. Ba’zi odamlar, albatta, ushbu qobiliyatlar bilan tug‘il- ishgan bo‘lishsa-da, ushbu ijodiy amaliyotlardan bir nechtasini kundalik hayotingizga qo‘shib qo‘yish sizning to‘liq ijodiy salohi- yatingizga erishishda yordam berishi mumkin.

Ijodkor (kreativ) shaxs quyidagi bir qator muhim qobiliyat (xis- lat)larga ega bo‘lishi kerak:

1.