Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

73

ganingizda juda chanqadingiz. Siz oshxonaga kirdingiz va muzlat- gichdan bir shisha ichimlik suvini oldingiz. Biroq siz ochqichni topa olmadingiz. Yechimlar shishani qanday ochishga qaratilgan. Bunday yechimlar narsalarni ochish usullari bo‘yicha ma’lum nazariyalar, bilim va tajribalarni qayta ishlash natijasidir. Shuning uchun, ushbu yechimlar guruhi vertikal fikrlashdan kelib chiqadi.
Ehtimoliy yechimlar quyidagicha:

• 
  tish bilan shishani ochish;
  
• 
  shishani stol yoki devorning chekkasi bilan ochish;
  
• 
  ochqichni boshqalardan olib turish;
  
• 
  shishani muzxonaga qo‘yish. Soda muzlatilganda kengayadi, kengaygan soda tomonidan hosil bo‘ladigan bosim shishani och- ishga majbur qilishi mumkin;
  
• 
  shishani sindirish va
  
• 
  boshqalar.
  

Vertikal fikrlash bo‘yicha umumiy xulosa:

Vertikal fikrlash to‘g‘ridan-to‘g‘ri muammolarni hal qilishda innovatsion jarayonni topish va qabul qilish uchun zarur bo‘lgan yangi narsalardan mahrum qiladi. Bu har qanday yangi g‘oyalarni yaratishga yordam bermaydi, chunki muammoga cheklangan yon- dashuvni izlaydi. Shunday qilib, vertikal fikrlash har qadamda taf- silotlardan foydalanishga yordam beradi. Agar ma’lumot bo‘lmasa, boshqa choralar ko‘rish mumkin emas. Shuning uchun, biz bitta yo‘nalishni faqatgina ushbu muammoni hal qilish yondashuvi- ga bog‘liq deb o‘ylamaymiz, ayniqsa muammo hal etilmaydigan ko‘rinishda bo‘lsa.
Lateral fikrlash xususiyatlari:

• 
  g‘oyalarni yaratish, maqsadga alternativalarni topishga qa- ratilgan;
  

− turli xil imkoniyatlarni topishdan manfaatdor. Baholash yoki qaror qabul qilishdan manfaatdor;

74

− g‘oyani himoya qilishni yoqtirmaydi, hatto u haqiqat bo‘lsa ham. Ushbu g‘oya hali ham takomillashtirilmagan deb taxmin qilinadi;

− yaxshi g‘oya yaratish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun bunday yaxshi g‘oyani topishga qiziqish bildiradi;
− hech qachon hukm qilinmaydi. Qat’iylikni noto‘g‘ri, deb hi- soblaydi;
− lateral fikrlash ongning axborotlar bilan muomalasi bilan bev- osita bog‘liqdir;
− qadimgi g‘oyalar, yangi g‘oyalar va tushunchalarni yaratish turlarini o‘zgartirish yoki konsepsiya qamoqxonalaridan chiqish bilan bog‘liq;
− kreativlik bilan chambarchas bog‘liq. Garchi ijodkorlik ko‘pincha natija tavsifiga ega bo‘lsa-da, lateral fikrlash jarayonning tavsifidir.

Lateral fikrlashning o‘ziga xos jihatlari:

− konvensiyalar va qoidalarni chetlab o‘tib, tezda, agar kerak
bo‘lsa yon tomondan o‘ylash imkoniyati;
− yangi g‘oyalarni amalga oshirishga imkon beradi;
− buning bir usuli sifatida ikkita tasodifiy, o‘zaro bog‘liq bo‘lmagan g‘oyalarni qabul qilish va yangi narsalarni yaratish uchun ularni birlashtirishdir;
− narsalarni boshqacha aldashga va mumkin bo‘lmagan aloqani o‘rnatishga qodir, bu bizni muammolarni hal qilishning yangi uslu- biga olib boradi;
− yangi fikrlash jarayonini sinab ko‘rishga tayyor bo‘lib, bi- zning fikrlarimiz yaratuvchan bo‘ladi.