Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

159

natijaga erishishi mumkin bo‘lmasdi. Biznesda ham yangi g‘oy- alarni yaratish va rivojlantirish uchun nisbatan tizimli bo‘lmagan, bosimsiz vaqtga ega bo‘lishning ajoyib misollari mavjud. AT&T kompaniyasining afsonaviy «Bell Labs» nomli laboratoriyasida ishlaydigan olimlar uning katta g‘oyalari vaqt talab qiladigan kor- porativ falsafasi ostida dunyoni o‘zgartiradigan yangiliklarni, shu jumladan tranzistor va lazer nurlarini ishlab chiqarishdi. Ularning ixtirolari tadqiqotchilarga bir necha Nobel mukofotlariga sazov- or bo‘lishlariga xizmat qildi. Ular Darvin singari ijodiy fikrlashga vaqt topgan edilar.
Ammo ijodkorlik haddan tashqari vaqt bosimi tufayli, y`ani judayam qisqa va tig‘iz paydo bo‘lgan misollarni ham ta’kidlab o‘tish mumkin. 1970-yilda Apollon 13 ning Oyga parvozi paytida bortda kichik portlash sodir bo‘ldi, bu havo filtrlash tizimiga zarar yetkazdi va salonda karbonat angidridning xavfli to‘planishiga olib keldi. Agar tizimni sozlanmasa yoki o‘zgartirilmasa, astronavtlar bir necha soat ichida o‘lgan bo‘lar edi. Xyustondagi NASA missi- yasini boshqarish paytida deyarli barcha muhandislar, olimlar va texniklar darhol e’tiborlarini muammoga qaratdilar. Kosmik ke- mada bo‘lganlar bilan bir xil materiallar to‘plami bilan ishlashda ular astronavtlar takrorlashi mumkin bo‘lgan filtratsiya tizimini yaratishga astoydil harakat qilishdi. Har qanday tasavvurga ega bo‘lgan materiallar, shu jumladan parvozlar bo‘yicha qo‘llanman- ing qopqog‘i ham ko‘rib chiqildi. Vaqtni ozgina tejash bilan ular g‘alati, noodatiy va mukammallikdan yiroq narsani o‘ylab topdi- lar, ammo bu vazifani bajarishi mumkin edi. Muhandislar tezda dizaynni yetarlicha aniqlik bilan astronavtlarga yetkazishdi, chun- ki kognitiv jihatdan zaif astronavtlar filtrni qurishga qodir edilar. Qisqa va ti’giz paytda o‘ylab topilgan narsa ishladi va uchta hayot saqlab qolindi.
Vaqt bosimi odamlarni ko‘proq ishlashga va ko‘p ishlarni ba- jarishga undashi va hatto odamlar o‘zlarini yanada ijodiy his qilish-