Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika

MA’RUZA

MAVZU: METALLNI SOVUQ HOLDA TO’G’RILASH VA RIXTOVKALASH. METALLARNI KESISH, EGISH, QIRQISH VA EGOVLASH

Reja:

1. 
   Umumiy ma’lumotlar
   
2. 
   Metallni to’g’rilash
   
3. 
   To’g’rilash tahtalari, list, sim va val tipidagi metallarni sovuq va qizdirish yo’li bilan to’g’rilash
   
4. 
   Xavfsizlik texnikasi qoidalari
   
5. 
   Kesish asboblari, ularni charxlash va tekshirish
   
6. 
   Kesish jarayoni va usullari
   
7. 
   Kesishni mexanizatsiyalish
   
8. 
   List va taxta materiallarni egish usulida detallar tayyorlash
   
9. 
   Egish ishlarini mexanizatsiyalash
   
10. 
    Quvurlarni bukish va razvalьtsovkalash
    
11. 
    Dastakli qaychi va qo’larra bilan qirqish
    
12. 
    Yumaloq, kvadrat, tasma va list materiallarni qirqish
    
13. 
    Egovlar tasnifi
    
14. 
    Egov dastalari va ularni tanlash, egovlashga tayyorlash va egovlash usullari
    
15. 
    Egov turlari
    
16. 
    Egovlash ishlarini mexanizatsiyalash
    

Tayanch so’z va iboralar

To’g’rilash taxtalari, muhrali bolg’achalar, tekislagichlar, metallarni to’g’rilash, rixtovkalash, eguvchi jo’va, zubila, kreysmeyselь, o’tkirlash, charxlash, kesish jarayoni, egish, egilmaslik, eguvchi dastgohlar, bukish, qizigan holda egish, razvalьtsovkalash, qirqish, qirqish qoidalari, arralash, qaychilar bilan qirqish, dastaki qaychilar, richagli qaychilar, egovlash, egov, egov dastalari, tekis yuzalarga ishlov berish, bo’yoq surib egovlash, egri chiziqli sirtlarga ishlov berish, egovlar tasnifi.

Umumiy ma’lumotlar

To’g’rilash va rixtovkalash chilangarlikda eng ko’p bajariladigan ishlardan bo’lib, bu jarayonda metall va detal zagotovkalaridagi fizik nuqsonlar (g’ijimlik, egrilik) to’g’rilanadi. To’g’rilash va rixtovkalash mohiyatidan farqlanmasa ham ish usullari foydalaniladigan asboblar turlichadir.
Listlar va ulardan tayyorlanadigan zagotovkalarning cheti yoki o’rtasining egilishi, g’ijimlik, notekislik ko’rinishidagi nuqsonlari bo’lishi mumkin. Ularni sovuq va qizdirish yo’li bilan to’g’rilash usullari bor. To’g’rilash usulini buyumning ashyosi, o’lchami va bo’kilganlik darajasiga qarab tanlanadi.
To’g’rilash taxtalarining og’irligi bolg’aga qaraganda 80-150 marta ortiq bo’lib, po’lat yoki cho’yandan yaxlit holda yoki mustahkamlik qovurg’alari bilan tayyorlanadi. Ular quyidagi o’lchamlarda bo’ladi: 400X400; 750X1000; 1000X1500% 1500X2000; 2000X2000; 1500X3000 mm.
Taxtaning ishchi sirti toza va silliq bo’lib, metall yoki yog’och tagliklarga o’rnatiladi.
Ko’p hollarda toblangan detallni tekislash uchun radiusli muhralardan ham foydalaniladi. Uning korpusi U10 po’latdan tayyorlanib, og’irligi 400-500 gr. Ishchi qismiga qattiq po’lat qotishmasidan (VK8 yoki VK6) plastinkalar o’rnatilib, ular bolg’alab tekislashda qo’l keladi. Muhraning ishchi qismi 0,05-0,1 mm radiusda o’tkirlanadi.

Almashinuvchi muhrali bolg’achalar yumshoq materiallardan tayyorlanib, bolg’aning ishchi qismiga pona shaklida mahkamlab qo’yiladi. Bu xildagi bolg’alar ishlov berish tamomlangan sirtlarning ayrim nuqsonlarini tekislashda qo’llaniladi.

Almashinuvchi muhralar sifatida mis, qo’rg’oshin yoki yog’ochli muhra ishlatilishi
mumkin.Tekislagichlar (yog’och yoki metall bruslar) yupqa list va metall taxtalarni to’g’rilashda ishlatiladi. Detallarning notekisligini ko’z bilan yoki detalga qo’yilgan taxta oralig’idagi tirqishga qarab tekshiriladi. Mabodo, unda egri joylar bo’lsa, bo’r bilan belgilab qo’yiladi.