Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

2.Xo’jalik yurituvchi sub’ekt moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligi

Iqtisodiy munosabatlarni takror ishlab chiqarish shaklla-ridan biri sifatida XYuS lar moliyasining harakati minimal xarajatlarda maksimal natijalarning olinishini nazarda tutuv-chi samaradorlikning umumiqtisodiy mezoniga bo’ysunadi. SHu sababli XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorli-gini quyidagi formula orqali tasavvur yetish mumkin:

S = N : X

Bu yerda: S – XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish

samaradorligi;
N – ma’lum davr (o’tgan yoki rejali) uchun XYuS
faoliyatining moliyaviy natijasi;
X – shu moliyaviy natijani qo’lga kiritish uchun
XYuS tomonidan qilingan (yoki
rejalashtirilgan) moliyaviy resurslar
xarajatlari

XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligini aniqlashda shu narsani inobatga olish kerakki, moliyaviy natija faqat moliyaviy yemas, balki moddiy va mehnat resurslari xara-jatlarining natijasi hamdir. SHuning uchun ham, masalan, mahsu-lotni realizatsiya qilishdan olingan foydani taqqoslab turib, buning natijasida faqat faoliyatning sof moliyaviy tomonini xarakterlovchi ko’rsatkichga yega bo’lamiz, deb hisoblash maqsadga muvofiq yemas. Bu XYuS moliyaviy-xo’jalik faoliyati samaradorli-gini xarakterlovchi yaxlit ko’rsatkichlardan biri bo’lib, unga kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida moddiy-ishlab chiqarish va moliyaviy oqimlarning ajralmas bog’liqligi xosdir.

Yuqorida bildirilgan fikr o’ziga moliyaviy natija va moliya-viy xarajatlarning tavsifini mujassam yetuvchi XYuS moliyaviy-xo’jalik faoliyatining samaradorligini xarakterlovchi boshqa ko’rsatkichlarga ham to’liq tegishlidir. SHunday bo’lishiga qaramas-dan analitik maqsadlar uchun bu majmua (to’plam)dan aynan XYuS ning moliyaviy faoliyatini, uning moliyaviy va baho siyosatining samaradorligini o’xshash tarzda xarakterlovchi ko’rsatkichlarni ajratish muhimdir.
SHunisi taajjublanarliki, XYuS moliyaviy faoliyatining samaradorligini o’xshash ifodalovchisi fond, moliya-kredit va pul bozorlaridagi operatsiyalarning daromadliligi hisoblanadi. Bu yerda, ma’lumki, pul (P ) go’yo to’g’ridan-to’g’ri puldan (P) qilinadi. U holda moliyaviy samaradorlikni aniqlash formulasi quyidagi ko’rinishni oladi: