Respublikasi oliy

39 ~ rasm. Quyonning tashqi (A) va ichki (B) tuzilishi; 1 — qizilo'ngach, 2 — oshqozon, 3 — jigar, 4 — oshqozon osti bezi, 5 — ingichka ichak, 6 — ko'richak, 7 — ko'richakning chuvalchangsimon o'srmtasi, 8 — yo'g'on ichak, 9 — to'g'ri ichak, 10 —orqa chiqaruv teshigi, 11 — taloq, 12 — traxeya, 13 — o pka, 14 — yurak, 15 — diafragma, 16 — buyrak, 17 — siydikxaltasi, 18 — tuxumdon, 19 — fallopiyev nayi, 20—bachadon, 21 — qin, 22 — siydik — tanosil teshigi, 23— o'tpufagi.


Sut enüzuvchilarining chin terisi asosan qon tomirlariga boy bo'lgan tolali biriktiruvchi to'qimadan va teriosti kletchatkasidan iborat. Teriosti yog' qatlami, ayniqsa, kitsimonlar, sovuq iqlimda yashaydigan va qishda uyquga ketadigan hayvonlarda yaxshi rivojlangan.
Skeleti. Sut emizuvchilarning skeleti bosh, umurtqa pog'onasi, ko'krak qafasi, oldingi va orqa oyoqlar hamda ular kamarlaridan iborat.


157


www.ziyouz.com kutubxonasi

Bosh skeleti miya qutisi, ustki jag¹, yonoq va tangacha suyaklaridan hosil bo'lgan. Pastki jag' bir juft, ustki jag‘ ikki juft tish suyagidan tashkil topgan.

Umurtqa pog'ona bo'yin, ko'krak, bel, dumg'aza va dum bo'limlaridan iborat. Bo'yin bo'limida 7 ta umurtqasi bor, ko'krak umurtqasi 12—18 ta bo'ladi. To'sh suyagi plastinka shaklida bo'lib, uning oldingi kengaygan qismiga to'sh dastasi, pastki qismiga qilichsimon o'simta deyiladi. Bel bo'limida 5 — 7 ta umurtqa bor. Dumg'aza bo'limi 2 — 4 ta umurtqadan tashkil topgan. Dum umurtqalarining soni har xil bo'ladi.
Yelka kamari orqa tomonidan tarog'i bo'lgan uchburchak shakldagi kurak, korakoid va o 'mrov suyaklaridan tashkil topgan. Korakoid kichrayib, korakoid o'simtasi ko'rinishida kurak suyagiga qo'shilib ketadi. O'mrov suyagi krot, ko'rshapalak, maymun, mushuk va ayiqlarda saqlangan, boshqalarida yo'qolib ketgan. Chanoq kamari 2 ta nomsiz suyakdan iborat bo'lib, bulaming har biri yonbosh, qov va quymich suyaklarining qo'shilishidan hosil bo'ladi. Sut emizuvchilaming chanog'i yopiq bo'ladi, ya'ni ikkala tomonining qov va quymich suyaklari o'rtadan o'zaro qo'shiladi. Erkin oyoqlar skeleti quruqlikda yashovchi umurtqali hayvonlardagi singari tipik tuzilishga ega. Lekin yashash sharoitiga qarab erkin oyoqlar skeleti kuchli o'zgarishi mumkin. Keyingi oyoqda sut emizuvchilarga xos bo'lgan to'piq suyagi va tizza qopqog'i suyagi bo'ladi.