Respublikasi oliy

Nafas olish sistemas!. Gaz almashinish o'pkada sodir bo'ladi. Teri orqali faqatgina bir foiz kislorod qon tomirlariga kiradi. Sutemizuvchilaming hiqildog'i murakkab tuzilgan. Unihg asosida uzuksimon tog'ay joylashgan. Hiqildoqning oidingi yon devorlarini faqat sutemizuvchilarga xos bo'lgan qalqonsimon tog'ay tashkil qiladi. Hiqildoqning orqa tomonida juft cho'michsimon tog'aylar joylashgan. Qalqonsimon tog'ayning oidingi qirrasiga hiqildoq usti tutashib turadi. Hiqildoqning ichki pardasida ovoz chiqaruvchi tovush pardalari bo'ladi. Hiqildoq traxeyaga ochiladi. Traxeya ikkita bronxga ajraladi va bronxlar o'pkaga kiradi hamda mayda naychalarga shoxlanadi. Oxirida alveol pufakchalar hosil qiladi. Buning natij asida o'pkaning hajmi gavda yuzasiga nisbatan 50—100 barobar oshadi.

Nafas olish akti ikki yo'l bilan o'tadi: bir tomondan, qobirg'alararo muskulning faoliyati tufayli, ikkinchi tomondan, diafragma pardasining yuqoriga ko'tarilishi va pastga tushishi natijasida ko'krak qafasining hajmi o'zgaradi.
Qon aylanish sistemas!. Sutemizuvchilaming yuragi qushlaming yuragi singari to'rt kamerali bo'lib, (ikkita yurak bo'limi va ikkita yurak qorinchasi), katta va kichik qon aylanish doiralari to'liq ajralgan. Chap yurak qorinchasidan toq chap aorta yoyi chiqadi. Odatda chap aorta yoyidan nomsiz arteriya chiqib, o'ng o'mrov osti arteriyasi hamda uyqu arteriyalariga ajraladi, chap o'mrov osti arteriyasi aorta yoyidan mustaqil chiqadi. Orqa aorta umurtqa pog'onasining ostida joylashadi va ichki organlarga qon tomirlar ajratadi.
Sutemizuvchilarda buyrak qopqa venalari bo'lmaydi, toq venalari esa tuban umurtqalilarning kardinal venalari rudimenti hisoblanadi. Oidingi tomondan qon bir juft yoki yagona toq oidingi kovak venaga to'planib, o'ng yurak bo'lmasiga quyiladi. O'ng yurak qorinchasidan vena qoni o'pka arteriyasi o'pkaga boradi. O'pkada kislorod bilan to'yingan qon o'pka venasi orqali chap yurak bo'lmasiga quyiladi.