Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

мавзу. Халқаро қимматли қоғозлар бозори

Халқаро қимматли қоғозлар иқтисодий моҳияти ва қўлланиш хусусиятлари. Халқаро қимматли қоғозлар турлари.

Халқаро акциялар ва облигациялар. Евроакциялар. Еврооблигациялар. Қисқа муддатли евроқоғозлар.
Евродепозит сертификатлар. Депозитар тилхатлар.
Америка депозитар тилхатлари. Глобал депозитар тилхатлар.
Халқаро қимматли қоғозлар бозори амал қилиш механизми. Халқаро қимматли қоғозлар савдоси ташкилотчилари.
Халқаро қимматли қоғозлари чиқаришда эмитентга қўйиладиган талаблар. Халқаро қимматли қоғозлар афзалликлари ва камчиликлари.
Мамлакатимиздаги емитентлар томонидан халқаро қимматли қоғозлар муомалага чиқариш.

1. Еврооблигациялар умумий тавсифномаси

Евроқоғозлар бозори 1960-йилларнинг бошларидан фаолият юрита бошлаган бўлиб, еврооблигациялар бозори, евровекселлар (АҚШ долларидаги қисқа муддатли қимматли қоғозлар) бозори, евроакциялар бозори ва евро депозит сертификатларни ўз ичига олади.


Еврооблигациялар бозори Евровекселлар бозори





9.1-расм. Евробозорнинг таркибий қисмлари

Евроқоғозлар расмий таърифи ягона ҳужжатда – 1989 йилнинг 17 мартида чиқарилган, Европа бозорида янги эмиссиялар таклиф қилиш тартибини белгилаб берадиган Европа ҳамжамиятлари Комиссияси Директивасида келтирилади.

Евроқоғозлар – бу валютада чиқарилган, эмитент учун хорижий ҳисобланган ва ушбу валюта ҳам улар учун, қоидага кўра, хорижий ҳисобланган чет эл инвесторлари орасида жойлаштириладиган қимматли қоғозлар.
Евроқоғозлар – бу қуйидаги жиҳатларга эга бўлган савдо қилинадиган қимматли қоғозлардир.

1. 
   Андеррайтингдан ўтадиган ва унинг камида иккита қатнашчиси турли давлатларда рўйхатдан ўтказилган синдикат воситасида жойлаштириладиган қимматли қоғозлар.
   
2. 
   Эмитент рўйхатдан ўтказилган мамлакатдан ташқари яна битта ва ундан ортиқ мамлакатда сезиларли ҳажмда таклиф этиладиган қимматли қоғозлар.
   
3. 
   Дастлаб фақат кредит ташкилоти ёки бошқа молиявий институт воситачилигида харид қилиниши мумкин бўлган қимматли қоғозлар.
   

Ушбу Директивага мувофиқ:
Барча евроқоғозларнинг 90% и еврооблигацияларга (eurobonds, euronotes) тўғри келади.
«Евро» қўшимчаси анъаналар ҳурматини жойига қўйиш ҳисобланади, чунки илк еврооблигациялар Европада пайдо бўлган, улар билан савдо ҳам асосан ўша ерда амалга оширилган ва ушбу бозор инфратузилмасининг асосий элементлари ҳам айнан шу ерда жойлашган. Бироқ моҳиятан бу ҳақиқатда халқаро, аниқроғи, глобал бозор ҳисобланади.