Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

1-сценарий (нархлар ўсади)
2-сценарий (нархлар пасаяди)
^Ркасса бозорида 01/12 ^=^850^сўм.	^Ркасса бозорида 01/12 ^=^700^сўм.
Иқтисодий натижа: зиён (800 – 850) х 50 = –2500 сўм.	Иқтисодий натижа: фойда (800 – 700) х 50 = +5000 сўм.

Агар ишлаб чиқарувчининг хавотирлари ўринли бўлган ва тайёр маҳсулот спот-нархи пасайган бўлса, у, форвард шартномасида кўрсатилган шартларга мувофиқ тайёр маҳсулотни қимматроқ нархда сотиш имкониятига эга эканлиги ҳисобига 5000 сўм миқдорида иқтисодий фойда олади. Бошқа томондан, нарх ўсиб кетган ҳолларда у аввалгидек, тайёр маҳсулотни форвард шартномаси бўйича сотишга мажбур бўлади ва у кўрадиган иқтисодий зиён 2500 сўмни ташкил қилади.
Таъкидлаш жоизки, кўриб чиқилган мисолларда гап айнан иқтисодий фойда ва зиён ҳақида (бухгалтерия фойда ва зиёни ҳақида эмас) кетмоқда, чунки исталган ҳолатда ҳам ишлаб чиқарувчининг хомашё харид қилиш учун амалдаги харажатлари 20 000 сўмни, тайёр маҳсулот сотишдан олинадиган даромад эса – 40 000 сўмни ташкил қилади. Шундай қилиб, форвард шартномалари билан хеджирлаш ишлаб чиқарувчига нарх билан боғлиқ рискларни тўлиқ истисно қилиш учун имконият яратади, лекин қулай нарх конъюнктурасидан фойдаланиш имконини бермайди. Бу муаммо қисман хеджирлаш – камроқ миқдорда базис активга форвард шартномалар тузилган ҳолатда бартараф қилиниши мумкин.
Агар форвард шартномаси муддати бир йилдан ортиқ бўлса, форвард нархини ҳисоблаб чиқиш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади:

бу ерда, F – базис активнинг форвард нархи;
S – базис активнинг спот-нархи;
r – рисксиз фоиз ставкаси;
t – форвард шартномаси муддати (кунда).


Ишлаб чиқарувчи назарий форвард нархи формуласидан фойдаланиб, форвард шартнома бўйича базис актив етказиб бериш оптимал нархини аниқлаши мумкин:
F = S (1 + r)^Т,
бу ерда, T – форвард битими муддати (йилларда).
Агар форвард нархини ҳисоб-китоб қилиш учун фоизлар ҳисоблаш узлуксиз тизимидан фойдаланиладиган бўлса, бу ҳолда формула қуйидаги кўринишга эга бўлади:
F = Se^rT.

Келтирилган форвард нархини ҳисоб-китоб қилиш формулалари арбитражсиз ёндашувга асосланган. Бироқ амалдаги форвард нархи назарий нархдан фарқ қилган ҳолларда арбитраж операциясини амалга ошириш ва рисксиз фойда олиш имконияти мавжуд.

Мисол
Акциянинг жорий спот-нархи 200 сўм, рисксиз фоиз ставкаси – йиллик 12%. Акциянинг назарий уч ойлик форвард нархи қуйидагига тенг бўлади: 200 х (1 + 0,12 х 3/12) = 206 сўм.
Агар бозорда юзага келган амалдаги форвард нархи биз томонимиздан ҳисоблаб чиқилган назарий нархдан фарқ қиладиган бўлса, бу ҳолда арбитраж операциялар амалга ошириш имконияти мавжуд бўлади.

1. 
   Фараз қилайлик, жорий форвард нарх 210 сўмни ташкил қилади. Бу ҳолда арбитражер бугунги кунда:
   

• 
  ижро этиш нархи 210 сўмга тенг бўлган форвард шартнома бўйича қисқа позиция очади;
  
• 
  брокердан йиллик 12% ставкада 3 ойга 200 сўм кредит олади;
  
• 
  акцияни нақд бозорда 200 сўм харид қилади.