Республикаи ӯзбекистон вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсус донишгоҳи давлатии фарғона

Назорат саволлари:

1. 
   «Чайлpд Гаролpд» достонсида қандай анoаналар кўзга ташланади?
   
2. 
   «Яҳудий оҳанглари»да шоир қандай образларга мурожаат қилади:
   
3. 
   Байрон ўзининг «Манфред» достонсида қандай лирик қаҳрамонни яратди?
   
4. 
   Шоир шеoриятининг идеал қаҳрамонлари қандай шахслар?
   

Адабиётлар:

1. 
   Қ.Азизов, О.Қаюмов. Чет эл адабиёти тарихи.
   
2. 
   А.Аникст. История английской лит-рқ, М., 1956
   
3. 
   М.Елизарова и др. История зарубежной лит-рқ XIX века, М., 1972.
   
4. 
   Дҳяконова Н.Я. Лирическая поэзия Байрона. М., 1975.
   
5. 
   Жирмунский В.М. Байрон и Пушкин, М., 1978.
   
6. 
   Виноградов А. «Байрон». М., 1985.
   
7. 
   Байрон. Сайланма, шеoрлар, достонлар, Т., 1974
   

16-МАВЗУ: ЕВРОПА АДАБИЁТИДА РЕАЛИЗМ.
Р
Таянч иборалар: танқидий реализм тушинчаси; «Расин ва Шекспир»; рисоласи; «Қизил ва қора» романи; «Инсоният комедияси»; «Гобсек»; Диккенс - сатирик ёзувчи; «Домби ва ўғли»; У.Теккерей.

ЕЖА:

1. 
   Адабиёт реализм тушинчаси.
   
2. 
   Фредик Стендалp ижоди.
   
3. 
   Онере де Балpзак ижоди.
   
4. 
   Англияда танқидий реализм. Чарзл Диккенс ижоди.
   
5. 
   Уилpям Теккерей ижоди.
   

Б
Мавзуда қуйидаги муаммолар қўйилади ва ёритилади: Реализм адабиётида танқидийлик ёки классиклик муаммоси; Стендалpнинг «Қизил ва қора» романида бош қаҳрамон муаммоси.

орлиқни, инсон ва уни ўраб турган дунёни характерли томонларини акс эттирувчи услуб сифатида реализмни илк бор тошларга солингна суратларда, антик давр асарларида учратишимиз мумкин. Биз уйғониш даври, маoрифатпарварлик даври реализмининг ўзига ҳос хусусиятлари тўғрисида гапиришимиз мумкин. Аммо буржуа алоқалари асосида етилган адабий оқим сифатида XIX асрнинг 30-40 йилларида шаклланади.
XIX аср реализмини унга хос бўлган тадқиқотга мойиллигини (аналитизм) ҳисобига олиб «танқидий» ёки «классик» деб атайдилар. Чунки реализмга ҳос бўлган хусусиятлар XIX асарда шаклланди.
М.Б.Хронченконинг фикрича реализм шахс, ва жамиятнинг доимий харакатида, динамик алоқаларда акс эттиради. Бунинг учун бадиий тасвирнинг турли формаларидан фойдаланилади.
Роман фақат ўзига ҳос бўлган ҳусусиятларга эга бўлган ҳолда, бошқа адабий системалар «кашфиётларидан» фойдаланади, уларни тўлдиради. Масалан, аср бошларида романтизмга ҳос бўлган типиклаштиришгнинг бир қанча ҳусусиятларини қабул қилса. Аср охирида натурализм ва символизм ютуқларидан фойдаланади.
«Реализм» термин пайдо бўлишига Шанфлёри ва Дюранти бошчилигидаги бир гуруҳ фрпанцуз ёзувчилари сабабчи бўлдилар.Улар 50-йилларда ушбу термин билан ҳаққоний автор муносабатисиз, борлиқни акс эттирилишини атадилар.
Реалистик санoат ўз тадқиқотларида фан кашфиётларига, аввалом бор жамият ривожи ҳақидаги фанларга таянади. (20-30 йилларда Англия ва Францияда тарих фанининг ривожи. Буюк инглиз иқтисодчиси Адом Смитнинг Таннарх, жамиятининг синфий сутруктураси ҳақидаги тадқиқотлари ва бошқ.)
Реалист дунёқарашининг шаклланишида дунёвий билимларда эришилган кашфиётлар ҳам катта ролp ўйнайди.
(XVIII аср ўрталарида К.Линний ўсимликлари ва ҳайвонот дунёсининг биринчи классификациясини тузди. Ж.Бюфоннинг барча жонзотларнинг бирлиги ва унинг турларининг муҳит алмашувига қараб ўзгариши ҳақидаги фикри. Ж.Кювье XIX аср бошларилда тирик организм органлари орасидаги алоқа ва уларнинг бир-бирига таoсири ҳақидаги фикри ва бошқ.) Бальзак ҳам «Инсоният комедияси»ни сўзбошисида Кювье ва Сент - Илерларнинг тилга олиб ўтади.
Реализмининг умумий қонуниятлини ишлаб чиққан, миллий ҳусусиятларини шакллантирган ёзувчилар сарасига Францияда Ф.Стендаль, О.Бальзак, П.Мериме, Г.Флобер, Ш.Бодлер, П.Ж.Беранже;
Англияда – Ч.Диккенс, Утеккерий, Э.Гаскелл, Ш.Бронте, Ж.Элиот, Америкада эса реалистик санoатнинг муҳим бир даври деб У.Уитмен, Г.Бичер –Стоу ижоди, романтизм кўпроқ сақланиб турган Германияда эса Гейне ва Фонтане ижодининг сўнгги даврлари киради.
Француз реализмининг шаклланиши мамлакатдаги муҳим сиёсий воқеалар билан боғлиқ. Айниқса 1830 . июльинқилоби катта аҳамиятга эга.
1831-34 йиллар ионлар қўзғалони. Луи Филипп монарҳияи кризис ҳолатга келади.
Ревалюциядан сўнг 1830-31 йилларда матбуотнинг роли ошди. Газеталарда профессионал журналистлардан тортиб студент, этикдўзгача ўз мақолларири билан қатнашадилар.
Француз адабиётида реализмнинг ҳукмронлик даврини икки босқичга бўлиш мумкин: 1) Реализмнинг пайдо бўлиши ва тан олиниши (20-йилларнинг охири ва 40-йиллар) Беранже, Мерими, Стендаль, Бальзак.
2) 50-70 йиллар. Г.Флобер номи билан боғлиқ (1848 йилдан кейинги адабиёт)
Реализмнинг метод-сифатида пайдо бўлиши 20-йиллларнинг охирига, асосий ролни романтиклар ўйнаган даврга тўғри келади. 1830йил ревалюциясидан сўнг уларни ижодий йўллари турлича бўлган.
Реализмнинг гуллаб-яшнаган даври 30-40 йилларга тўғри келади. Бу эса Стендаль, Бальзак, Мериме каби реалист ёзувчилар ижодлари билан боғлиқ. О.Бальзак «Инсон комедияси»да. «Француз жамияти ўзига-ўзи тарихчидир. Мен эса унинг тарихини тасвирловчи оддий котибман» дейди.