Республикаи ӯзбекистон вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсус донишгоҳи давлатии фарғона

«Китоблар жангги» памфлети.
XVII аср охирида Францияда – 2 хил лагерp – яoни эски антик адабиёти тарафдорлари ва янги, замонавий адабиёт тарафдорлари ўртасида катта тортишувлар бўлган. Биринчи лагердан Буало (“Поэзия санoати”) - иккинчи томондан ака-ука Перролар (3 ака-ука). Асосий ролp - Шарлp Перро. (“Қизил шапкача”, “Золушка”, “Уйқудаги гўзал” ва бошқалар) бадиий эртак асосчиси.
ТемплҒ ҳали қадимий адабиёт тарафдори эди. Кутубхонада янг авторлар китобига полкадан яхши жой, қадимий авторлар китобига - қоронғу, бурчак. Хафа бўлган қадимий авторлар қўзғолон қилган. Отлиқларни Гомер ва Пиндор, қуроллиларни Аристотелp ва Плотон ва бошқалар ғалаба қозонган.
Свифт – асосан сийсий ёзувчи. Уни асосан ижтимоий масалалар қизиқтиради. Уни дунё сирлари, гўзаллик, чуқур психологизм қизиқтирмайди. Фақат жамият нуқсонлари қизиқтиради.
“Гулливернинг сайёҳатлари” (1726).
Роман қаҳрамони - афсонавий мамлакатларни Лилипутияга, улкан одамлар мамалакатига, Бробдингнегга, ақлли отлар мамлакатига (Гуингинияга) ва бошқа ерларга сайёҳат қилган шахс.
Сайёҳатчининг мақсади – инсонларни маoрифатли қилиш ( яхши ва ёмон мисоллар орқали) эди. Шунинг учун Свифт фантазияси остида фалсафий подтекст ётади.
Роман 4 қисмдан иборат.
1) лилипутлар мамлакати ҳақида. Улар оддий одамлардан 12 баровар кичик. (Бу Англия). Амалдорлари ҳам халқ манфаатидан кўра ўз фойдасини кўпроқ ўйлайди. Англия каби бу ерда 2 партия бор: баланд пошналилар ва вичилар партияси.
2 хилдаги бадиий жанр (Дефо сингари): сайёҳат ва утопия жанри унинг романи яратилишади намуна ролини ўйнайди. (Томас Мор”Утопия”, Компонелла “Қуёш шаҳри”) Свифт ироник ҳолда ҳикоя қилиш устаси. Агар у “олижаноб”, “ҳар нарсага қодир” деб айтса, демак бунинг акси.
Свифт китоби тенденциоз руҳда. Унда 2 қарама-қарши – ижобий ва салбий томонлар бор. Масалан: гуингмлар (отлар) ва иехулар (бузилган одамлар) қабиласи.

XVIII аср Француз маoрифатчилик адабиёти.
XVIII асрда Францияда маoрифатчилик харакати кенг қулоч ёзди. Франция жаҳонга маoрифатчилик адабиётининг типик намуналарини берди.
Бутун аср давомида Англия ва Франция ўртасида денгиз ва қуриқликда биринчилик учун кураш борди.
Аср бошида Франция Америкадаги бир қанча колониялардан ажралди. Етти йиллик уруш (1756-1763) дан сўнг Канада, Хиндистондаги Колониялар Англия ихтиёрига ўтди.
Францияда абсолютизм (мутлоқ ҳокимият)нинг ва умуман феодализмга қарши кураш, емирилиш даври Людовик XIV ҳокимлигининг сўнгги даврларидан бошланади ва унинг ворислари пайтидла янада зўраяди. (Флипп Орлевский, Людовик XV, Людовик XVI – инқилоб(1789-1794).
Материалист Голpбаҳ: «Тақдир тақозоси билан тахтга маoрифатли, адолатли, доно монархлар ўтириши мумкин ва халқ ўтказаётган азоб-уқубатларни тушуниб, уларни ақлли кўрсатмалари билан бартараф этишади».
Маoрифатчилар ана шундай орзуларга жуда ҳам ишонишар эди.
Театр маoрифатчилар минбарига айланди. Волpтер 60 йил давомида театр учун асарлар ёзди. Унинг трагелия ва комедиялари Европанинг деярли барча театрлари саҳнасида (XVIII асрда) кўрсатилди. Маoрифатчилар театр соҳасида ислоҳат қилдилар: Ижтимоий ҳаётнинг реал конфликтлари ва қаҳрамонлари тасвирланди. ( учинчи қатлам одамлари).
Улар бадиий публистик прозанинг янги жанри – фалсафий роман ва қиссани яратдилар. (Монтескpе – «Форс хатлари», Руссо – «Эмил», «Янги Элоиза», Дидро «Романнинг жияни». Волpтер «Кандир»)