Ballar
|
Guruh
bahosi
|
Guruh
xatosi
|
To’g’ri
javob
|
Yakka
xato
|
Yakka
baho
|
Qisqacha ta’rif
|
Zilzila
kuchi
|
1
|
Faqat seysmik asboblar
bilan qayd etiladi
|
Sezilarli
|
|
|
|
|
|
2
|
Ko’pchilik sezmaydi.
Sokin vaziyatdagi
odamlargina sezadi
|
Juda
kuchsiz
|
|
|
|
|
|
3
|
Bino ichidagi ayrim
odamlargina sezadi
|
Kuchsiz
|
|
|
|
|
|
4
|
Bino ichidagi
odamlarning ko’pchiligi
sezadi. Uydagi jihozlar
harakatga keladi
|
Sezil
maydi
|
|
|
|
|
|
5
|
Bino va mebel tebranadi.
Uyqudagilar iug’onib
ketadi
|
Kuchli
|
|
|
|
|
|
6
|
Hamma sezadi, ba‘zi
uylarda suvoqlar
ko’chadi
|
Kuchsiz
|
|
|
|
|
|
7
|
Imoratlar shikastlanadi,
g’ishtli devorlar yoriladi
|
Juda
kuchli
|
|
|
|
|
|
8
|
Imoratlar kuchli
shikastlanadi, tog’larda
surilmalar yuz beradi
|
Vayron
qiluvchi
|
|
|
|
|
|
9
|
Uylar butunnlay
buzuladi yoki qisman
buziladi
|
O’ta
halokatli
|
|
|
|
|
|
10
|
Yer yuzida yoriqlar
paydo bo’ladi
|
Yakson et.
|
|
|
|
|
|
11
|
Jarliklar hosil bo’ladi
|
Halokatli
|
|
|
|
|
|
12
|
Yer ko’rinishi - relyefi
o’zgaradi
|
O’ta
vayron q.
|
|
|
|
|
|
7-8 ta tog’ri javob – “Qoniqarli”
9-10 ta to’g’ri javob –“Yaxshi”
11-12 ta to’g’ri javob –“A’lo”
Javoblar varianti
Ballar
|
Guruh
bahosi
|
Guruh
xatosi
|
To’g’ri
javob
|
Yakka
xato
|
Yakka
baho
|
Qisqacha ta’rif
|
Zilzila
kuchi
|
1
|
4
|
Faqat seysmik asboblar
bilan qayd etiladi
|
Sezi
larli
|
|
|
|
|
2
|
2
|
Ko’pchilik sezmaydi.
Sokin vaziyatdagi
odamlargina sezadi
|
Juda
kuch
siz
|
|
|
|
|
3
|
3
|
Bino ichidagi ayrim
odamlargina sezadi
|
Kuch
siz
|
|
|
|
|
4
|
1
|
Bino ichidagi
odamlarning ko’pchiligi
sezadi. Uydagi jihozlar
harakatga keladi
|
Sezil
maydi
|
|
|
|
|
5
|
6
|
Bino va mebel tebranadi.
Uyqudagilar iug’onib
ketadi
|
Kuchli
|
|
|
|
|
6
|
5
|
Hamma sezadi, ba‘zi
uylarda suvoqlar
ko’chadi
|
Kuch
siz
|
|
|
|
|
7
|
7
|
Imoratlar shikastlanadi,
g’ishtli devorlar yoriladi
|
Juda
kuchli
|
|
|
|
|
8
|
8
|
Imoratlar kuchli
shikastlanadi, tog’larda
surilmalar yuz beradi
|
Vay
ron
qiluv
chi
|
|
|
|
|
9
|
12
|
Uylar butunnlay
buzuladi yoki qisman
buziladi
|
O’ta
halo
katli
|
|
|
|
|
10
|
10
|
Yer yuzida yoriqlar
paydo bo’ladi
|
Yak
son et.
|
|
|
|
|
11
|
11
|
Jarliklar hosil bo’ladi
|
Halo
katli
|
|
|
|
|
12
|
9
|
Yer ko’rinishi – relyefi
o’zgaradi
|
O’ta
vay
ron q.
|
|
|
|
|
Ushbu usul dars jarayoniga tatbiq etilsa, albatta o’zining samarali natijasini
beradi.
Yuqoridagi ta’lim jarayonida zamonaviy pedagogik texnalogiyalar qo’llanilishi natijasida o’quvchilar mustaqil izlanuvchan, fikrlarini qo’rqmasdan mazmunli ifodalashni, o’zlariga bo’lgan ishonchni ortiribgina qolmasdan ba’lki ilmiy ijodiyot olib borish ko’nikmasiga tayyorlanadilar.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Nishonov A.Х. va boshqalar. Ta`limda erkin va ochiq kodli dasturiy ta`minotlar, Axborot texnologiyalari va telekommunikasiya muammolari, respublika ilmiy-texnik konferensiyasi, Toshkent 2012 y.121-123 b.
2. R.Ishmuhamedov., M.YUldashev. Ta`lim va tarbiyada innovasion pedagogik texnologiyalar.-T.: “Nihol nashryoti, 2013 yil 278 bet.
Elektron ta`lim resurslari
1. www.uzedu.uz – O’zbekiston Respublika Xalq ta’lim vazirligi rasmiy sayti.
2.www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portali.
UCHBURCHAK ICHIDAGI IXTIYORIY NUQTADAN UCHBURCHAK UCHLARIGACHA BO‘LGAN MASOFAGA KO‘RA ELEMENTLARINI TOPISH
N.Shamsiddinov, O.Yusopov,
TDTU akademik litsey o’qituvchisi, shnb1974@mail.ru
Bizga ma’lumki muntazam uchburchakning ichidan olingan ixtiyoriy nuqtadan uchburchak tomonlarigacha yoki muntazam uchburchakning burchak uchlarigacha bo‘lgan masofalar orqali mutazam uchburchakning qolgan elementlarini topish masalasi ko‘
rpchilikka muammo tug‘diradi.
1-masala. Agar muntazam uchbuchakning ichidan olingan ixtiyoriy nuqtadan uning tomonlarigacha bo‘lgan masofalar mos ravichda , va sonlarga teng bo‘lsa, u holda muntazam uchburchakning balandligi shu sonlar yig‘indisiga teng bo‘ladi, ya’ni (bu yerda O – berilgan nuqta)
, va
.
I sbotlash uchun uchburchakning yuzini , tomonini va balandligini deb belgilasan, u holda ga tengligi ma’lum.
Berilgan O – nuqtani uchburchak uchlari bilan tutashtirib, , va uchburchaklarni hosil qilamiz. Bu uchburchaklarning yuzalari yig‘indisi ga teng. .
Bu yerda , va .
.
M untazam uchburchakda bo‘lgani uchun, va natijada hosil bo‘ladi. Bundan muntazam uchburchakning tomoni ga teng ekani kelib chiqadi.
2-masala. Agar muntazam uchburchakning ichidan olingan ixtiyoriy nuqtadan uning uchlarigacha bo‘lgan masofalar mos ravichda , va sonlarga teng bo‘lsa, u holda muntazam uchburchakning tomonini topish masalasini ko‘rib chiqaylik. Berilgan O – nuqtani uchburchak uchlarigacha masofalar , va bo‘lsin.
Uchburchakning C uchini o‘zgartirmasdan uchburchakni ga buramiz. Uchburchak ichidan olingan O nuqta O1 nuqtaga o‘tadi va ga teng, bundan tomoni ga teng muntazam uchburchak hosil bo‘ladi. deb belgilasak, uchun kosinuslar teoremasi
(1)
hosil bo‘ladi.
.
(1) tenglikda noma’lum bo‘lganligi uchun uni dan foydalanib topamiz:
, . (2)
Bundan ,
. (3)
(2) va (3) tenglikni (1) ga keltirib qo‘ysak
,
(4)
tenglik hosil bo‘ladi. Bu esa berilgan muntazam uchburchakning tomonini topish formulasi.
Endi bizga berilgan , va sonlar Pifagor teoremasini qanoatlantiradigan sonlar bo‘lsa, keltirgan formulamiz quyidagi ko‘rinishga keladi:
, va .
.
B
undan berilgan uchburchakning tomoni ga teng bo‘ladi. Berilgan muntazam uchburchakning balandligi , yuzasi ga teng bo‘ladi.
3-masala. Muntazam uchburachak ichidan olinga O nuqtadan uchburchakning uchlarigacha bo‘lgan masofalar mos ravishda 3, 4 va 5 ga teng bo‘lsa, uchburchak perimetrini toping.
Yechish: Berilgan masofalarni , , va deb belgilash kiritsak, u holda formulaga ko‘ra muntazam uchburachak tomonining uzunligi ga teng bo‘ladi. Bundan muntazam uchburachakning perimetri ga teng.
4-masala. Muntazam uchburachak ichidan olinga O nuqtadan uchburchakning uchlarigacha bo‘lgan masofalar mos ravishda , 3 va ga teng bo‘lsa, uchburchakka ishki chizilgan aylana radiusini toping.
Yechish: Berilgan masofalarni , , va deb belgilash kiritsak, u holda formulaga ko‘ra muntazam uchburachak tomonining uzunligi ga teng bo‘ladi. Bundan muntazam uchburachakka ichki chizilgan aylananing radiusi ga teng.
5-masala. Muntazam uchburachak ichidan olinga O nuqtadan uchburchakning uchlarigacha bo‘lgan masofalar mos ravishda 7, 8 va 13 ga teng bo‘lsa, uchburchakning yuzini toping.
Yechish: Berilgan masofalarni , , va deb belgilash kiritsak, u holda bu sonlar Pifagor teoremasini qanoatlantirmaganligi uchun (4) formuladan foydalanamiz. Bunda muntazam uchburachakning tomoni ga teng bo‘ladi. U holda uchburchakning yuzasi ga teng.
Adabiyotlar:
1.Понарин Я.П Элементарная геометрия в 2т_Т.1. Планиметрия_ _2004 -312с
2.Alixonov S. Matematika o'qitish metodikasi.T.:"TAFAKKUR-BO'STONI 2011.385 b.
3.Saparboyev J., Davletov D. Geometriya o'qitishda o'quvchilarning fazoviy
tasavvurlarini rivojlantirish// PEDAGOGIKA ilmiy-nazariy va metodik jurnal 3/2018
(82-88 betlar)
Do'stlaringiz bilan baham: |