Рекомендательное письмо

Foydalaniladigan adabiyotlar ro`yxati:

1. 
   Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo`lida. Toshkent. “O`zbekiston”. 1995 yil.
   
2. 
   Karimov I.A. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent. “O`zbekiston”. 1998 yil.
   
3. 
   Karimov I.A. O`zbekiston XXI asrga intilmoqda. Toshkent. “O`zbekiston”. 1999 yil.
   
4. 
   Volkov O.I. Ekonomika predpriyatiya. Moskva. “Infra-M”. 2001.
   
5. 
   Dolan E.D. Rinok: mikroekonomicheskaya model.Sankt-Peterburg.1992.
   
6. 
   Ismoilov A.Q., Murtazaev O. Qishloq xo`jalik iqtisodiyoti. Darslik. Toshkent. 2003.
   
7. 
   Seddies Yu., Raysh E.,Ugarov A.A. Ekonomika selskoxozyaystvennix predpriyatiy. Moskva. 2000.
   
8. 
   Sharifxo`jaev M., Abdullaev Yo. Menejment. Darslik. Toshkent. 2001.
   
9. 
   Hakimova M. Mikroiqtisodiyot. Toshkent. 1997.
   

Eslatma: Bundan tashqari har bir mavzu bo`yicha tegishli qonunlar, farmonlar,
yo`riqnomalar, ko`rsatmalar va boshqa me`yoriy hujjatlardan, shuningdek,
ilmiy jurnal va boshqa manbalardan ham foydalanish mumkin.


2 – MAVZU. KORXONA – MUSTAQIL XO`JALIK YURITUVCHI BOZOR SUB`EKTI.
Reja.

1. 
   Korxona – xalq xo`jaligining asosiy bo`g`ini.
   
2. 
   Korxonalar shakllari va turlari.
   
3. 
   Korxonalar faoliyatini litsenziyalash va iste`molchilar talabiga yo`naltirish.
   

Asosiy terminlar: xalq xo`jaligi, korxonalar shakllari, korxonalarning tasniflanishi, korxonalar turlari, iste`molchilar talabi, litsenziyalash.


1. Korxona – xalq xo`jaligining asosiy bo`g`ini.

Korxona haqida fikr yuritganda korxona va unga sinonim termin firma tushunchalariga to`xtalib o`tish lozimdir. Firma – ishlab chiqarish va noishlab chiqarish yo`nalishlari xo`jalik muassasalarini umumiy nomlanishidir. Korxona esa, faoliyatining asosiy maqsadi daromad yaratishga qaratilgan ishlab chiqarish va savdo-vositachilik yo`nalishidagi tijorat tashkilotlaridir.

Korxonalarda moddiy boylik yaratiladi, uning yordamida esa takror ishlab chiqarish va nomoddiy boyliklar yaratish ham yo`lga qo`yiladi. Korxonalar alohida tur mahsulotlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashadi va unga mos moddiy ne`mat ishlab chiqariladi hamda shu asosda, transport, qishloq xo`jaligi, qurilish, transport kabilar vujudga keladi. Korxonalar tarmoq tarkibi, yo`nalishi va hajmini ham belgilab beradi. Bundan tashqari korxona va tashkilotlar joylashishiga qarab qishloq , shahar, tuman, viloyatlarning ham hajm va hududiy ixtisoslashishiga ham ta`sir ko`rsatadi. Mahalliy organlar bilan hamkorlikda aholining turmush, mehnat va maishiy sharoitlarini ham yaxshilashga hissa qo`shadi.
Korxona – har qanday iqtisodiy tizimda asosiy va birlamchi bo`g`in bo`lib hisoblanadi. Korxona to`g`risidagi qonunda korxona yuridik shaxs huquqlariga ega bo`lgan xo`jalik sub`ekti bo`lib, o`ziga tegishli yoki to`liq tegishli yoki to`liq xo`jalik hisobidagi mulkdan foydalanish asosida mahsulot ishlab chiqaradi, sotadi yoki almashadi, ishlar bajaradi, xizmatlar ko`rsatadi, deb ta`kidlangan.
Mamlakat iqtisodiyoti ham asosan xo`jalik birlashmalaridagi ishlab chiqarish bo`g`inlarining munosabatlaridan tarkib topadi. Shu asosda, korxona xalq xo`jaligining muhim bo`gini sifatida iqtisodiy rivojlanishga ta`sir ko`rsatuvchi asosiy bo`g`in sifatida namoyon bo`ladi.
Korxonalar ichida eng muhimi bu ishlab chiqarish korxonalari bo`lib hisoblanadi. Ishlab chiqarish korxonalari – ma`lum professional mehnat jamoasi va ishlab chiqarish vositalariga ega bo`lgan va ular yordamida iste`molchilar uchun kerakli miqdor, yo`nalish va assortimentdagi mahsulot va xizmatni yaratadigan ixtisoslashgan xo`jalik birligidir. Ishlab chiqarish korxonalariga zavodlar, fabrikalar, kombinatlar, shaxtalar, portlar, bazalar va boshqa shu kabi ishlab chiqarish yo`nalishidagi xo`jalik tashkilotlari kiradi.
Korxonaning faoliyat yuritishiga ichki va tashqi omillar ta`sir ko`rsatadi. Ichki omillarga quyidagilar kiritiladi:

• 
  Insonlar (personal). Korxonaning asosini insonlar tashkil qiladi, ular professional tarkibi, malakasi va qiziqishlari bilan tavsif-lanadi. Ular sirasiga rahbarlar, mutaxassislar va ishchilar kiradi.
  
• 
  Ishlab chiqarish vositalari. Ishlab chiqarish vositalariga mahsu-lotlar tayyorlanadigan asosiy vositalar bilan, shu mahsulotlar yaratiladigan aylanma mablag`lar kiritiladi.
  
• 
  Pul mablag`lari. Bu mablag`larni korxona yaratgan mahsulot-larini sotishdan va kreditlar hisobidan olishi mumkin.
  
• 
  Axborotlar. Korxona faoliyati uchun muhim omillardan biri axborotlar hisoblanadi. Axborotlar tijoriy, texnik va operativ ko`rinishda bo`lishi mumkin.
  

Tashqi omillarga esa quyidagilar kiradi:

• 
  Davlat va mahalliy hukumat organlari;
  
• 
  Ishlab chiqarish komponentlarini etkazib beruvchilar;
  
• 
  Aholi;
  
• 
  Mahsulotni iste`mol qiluvchilar.
  

Korxonaning vazifalari asosan quyidagilar asosida shakllanadi:

• 
  sarmoyadorning manfaatlari;
  
• 
  kapitalning hajmi;
  
• 
  korxonadagi ichki holat;
  
• 
  tashqi muhit.
  

Korxona faoliyatining asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi:

• 
  Korxona sarmoyadorlariga daromad olishni ta`minlash;
  
• 
  Bozor talabi va shartnomalarga mos holda iste`molchilarni korxona tovarlari bilan ta`minlash;
  
• 
  Ishlovchilarga normal mehnat sharoitlari yaratish, mehnat haqi berish va ularning professional o`sishlarini ta`minlash;
  
• 
  Korxona hududida joylashgan erlarda yashovchi aholi uchun ish o`rinlarini yaratish;
  
• 
  Atrof - muhitni muhofaza qilish;
  
• 
  Korxona faoliyatida nuqsonlarga yo`l qo`ymaslik.
  

Korxonaning funksiyalari quyidagilarga bog`liq ravishda aniqlanadi va konkretlashtiriladi:

• 
  korxona hajmi;
  
• 
  tarmoq xususiyatlari;
  
• 
  ixtisoslashtirish va kooperasiyalashtirish darajasi;
  
• 
  ijtimoiy infrastruktura holati;
  
• 
  mulk shakli;
  
• 
  mahalliy hukumat organlari bilan o`zaro aloqalar.
  

Ishlab chiqarish korxonasining funksiyalariga quyidagilar kiritiladi:

• 
  korxonaning yo`nalishiga mos holda shlab chiqarish va iste`mol mahsulotlarini tayyorlash;
  
• 
  iste`molchiga mahsulotni sotish va etkazib berish;
  
• 
  mahsulotni sotgandan keyingi xizmat ko`rsatish;
  
• 
  korxona ishlab chiqarish jarayonini moddiy-texnik ta`minlash;
  
• 
  korxona personali mehnatini tashkil qilish va boshqarish;
  
• 
  mahsulot sifatini oshirish, korxona ishlab ishlab chiqarish hajmini o`stirish va ulushiy xarajatlarni kamaytirish;
  
• 
  tadbirkorlik;
  
• 
  soliqlarni to`lash, byudjet va boshqa moliya organlariga ixtiyoriy va majburiy to`lovlarni o`z vaqtida to`lash;
  
• 
  davlat qonunlari, normativlar va harakatdagi standartlarga mos harakat qilish.