Reja: Tuproq hosil qiluvchi jinslar

Biologik nurash – tog‘ jinslari va minyerallarning o‘simlik yoki xayvonot organizmlari ta’sirida o‘zgarishi va parchalanishiga biologik nurash deyiladi. biologik nurash – tuproq paydo bo‘lishidagi nurashning asosiy formasidir, chunki, faqat fizik va

kimyoviy nurash natijasida hech qanday tuproq paydo bo‘lishi mumkin emas.

Tuproq paydo qiluvchi jinslar va tuproq tarkibida bir qancha minyerallar uchraydi.

Hozirgi kunda 3 000 taga yaqin minyerallar ma’lum. Bu minyerallardan 50 ga yaqini ko‘p tarqalgan bo‘lib, ular tog‘ jinslari tarkibida uchraydi, shuning uchun ular tog‘ jinslari hosil qiluvchi minyerallar deyiladi: Olmos-S, grafit-S, oltingugurt-S, galit-NaCl, silvin-KCl va kislorodli kislotalar tuzi hisoblangan karbonatlar: kalsit-CaCO₃, dolomit- CaCO₃ MgCO₃ va boshqalar, ortoklaz-K₂Al₂Si₆O₁₆,fosforit-Ca₃(PO₄)₂, natriy nitrat- NaNO₃, kaliy nitrat - KNO₃,

gips-CaSO₄ 2H₂O, qahrabo-C₄₀H₆₄O₄, neft- C_nH_2nva boshqalar.

Minyerallar kelib chiqishi, kimyoviy xususiyatlari, geografik tarqalishi, xalq xo‘jaligidagi ahamiyatiga qarab ham bir necha sinflarga bo‘linadi.Ko‘pchilik minyerallar tabiatda ayrim holda emas, balki har hil tog‘ jinslarining tarkibida uchraydi. SHuning uchun ham minyerallar tuproqning paydo bo‘lishi va uning fizik hamda kimyoviy xossalarining vujudga kelishida katta ahamiyatga ega.

Ma’lumki, tuproqni asosiy qismini (80-99%) minyerallar tashkil qiladi. Faqatgina organogen tuproqlarda bu nisbat boshqacha minyerallar 1-10 foizgacha bo‘lishi mumkin.

Tuproq paydo bo‘lishiida ayniqsa tog‘ jinslari va minyerallarning nurash jarayoni juda katta ahamiyatga ega; chunki nurash mahsuloti keyinchalik davom etadigan geokimyoviy va biologik jarayonlar natijasida o‘zgarishidan yangi tabiiy jism – tuproqga aylanadi.

O‘simliklarning vegitatsiyasi uchun zarur elementlarning tuproqda to‘planishi, shuningdek tuproq reaksiyasi va uning sho‘rlanishi ma’lum darajada ona jinsning kimyoviy tarkibiga bog‘liq.