Reja: Sinxron motorlar

Mavzu: Sinxron motorlarning maxsus turlari
Reja:

1. 
   Sinxron motorlar
   
2. 
   Sinxron motorlarining maxsus turlari
   
3. 
   Sinxron motorlarning afzallik va kamchiliklari
   
4. 
   Qo`llanilish sohalari
   

Sinxron motorlar
Синхрон машиналар ҳам асосан икки қисмдан яъни қўзғалмас қисм статор ва айланувчи қисм ротордан иборат. Синхрон машинанинг асосий магнит оқимини унинг роторига урнатилган қузғатиш чулғамларининг токи хосил қилади. Агар ротор қандайдир қушимча мотор билан ишга айлантирилса ҚЧ хосил қиладиган магнит оқими статор чулғами симларини кесиб утувчи ва частотаси билан аниқланадиган ЭЮК хосил қилади.
Бундан куриниб турибдики синхрон машинада унинг асосий ЭЮК хосил буладиган ва юклама токлари утадиган чулғам (статор чулгам) ЯКОРЬ чулгами дейилади. Қузғатиш чулғами мавжуд булган қисм эса индуктор деб аталади.

• 
  Агар статор чулғамига 3 фазали истеъмолчи уланса чулғамлардан уч фазали юклама токи утади. Бу токлар статор ичида айланиш частотаси билан аниқланади.
  
• 
  Юқоридаги формулалардан ни аниылаймиз. Бундай электр машиналар синхрон машиналар деб юритилади. Синхрон машиналар асосан мотор ва генератор режимида ишлайди.
  

Sinxron motorlarining maxsus turlari

Ўзгарувчан ток машиналари иккита турга, яъни асинхрон ва синхрон машиналарга бўлинади. Бу машиналар қўзғалмас қисми статор ва унинг ичига подшипник қалқонлари воситасида маҳкамланиб айланиш имкониятига эга бўлган ротордан иборат. Статор ва ротор бир-биридан ҳаво оралиғи билан ажратилган бўлади. Ҳаво оралиғининг ўлчами машинанинг иш хоссаларига жиддий таъсир қилади. Масалан, синхрон машиналарда у ўта юкланиш қобилиятини оширса, асинхрон машиналарда ҳаво оралиқнинг катта бўлиши уларнинг қувват коэффициенти cos ни ва айлантирувчи моменти Мни кескин камайтиради.
Анъанавий ўзгарувчан ток машиналари – асинхрон ва синхрон машиналар бир-биридан роторининг тузилиши билан фарқ қилса ҳам, уларнинг статорлари асосан бир хил конструкцияга эга бўлиб , ишлаш принципи ва назариясида анчагина ўхшашлик жиҳатлари мавжуддир. Булардаги физик жараёнларнинг умумийлиги уларнинг назарияси ўхшашлигини, кўп фазали ўзгарувчан ток чулғамлари конструкцияси ҳамда асинхрон ва синхрон машиналар статорларининг тузилиши принципининг ўхшашлигини келтириб чиқаради.

Синхрон генераторлар - иссиқлик электр станциялари (ИЭС), атом (АЭС), сув (гидро) электр станциялари (ГЭС)даги турбинанинг айланма харакати механик энергиясини электр энергияга айлантириб берувчи асосий восита ҳисобланадилар. Ҳосил қилинаётган электр энергия токи частотаси f=50Гц. бўлишини таъминлаш учун, валининг айланиш тезлиги катта (3000, 1500 айл/мин) бўлган ИЭС ва АЭСда ўрнатилган буғ турбиналарига жуфт қутблари сони бир ёки иккига тенг бўлган турбогенераторлар ўрнатилади.

• 
  Айланиш тезликлари катта бўлган турбогенераторлар магнит ўзаклари (қутблари) яхлит пўлатдан қирқиб олинган бўлиши сабабли, марказдан қочма кучлар ҳосил қилиши мумкин бўлган механик таъсирларга (синишларга) бардошлиги катта бўлади. Роторнинг шундай магнит ўзаклари кесими аён қутб юзасини акс этмаганлиги сабабли, бундай роторларни