Reja: Sinekologiya xakida tushuncha

yoruglikdir. Yoruglik manbalari tabiiy va sun’iy buladi. Usimliklarda fotosintez jarayonini utkazishda uni roli kattadir. Eng kup energiya (yoruglik) kuyoshdan kelib, uni 50% ga yakini ok kurinishda, kolganlari kurinmaydi.
Usimliklarda xlorofil xosil bulishida va fotosintez utishida ok yoruglikni roli kattadir. Tirik organizmlar xayotida fotosintezning axamiyati bekiyosdir.
Yoruglik spektridagi kuk-fiolet, ultrafiolet sarik-kizil ranglar usimlik rivojiga katta ta’sir etadi. Yoruglik xayvonlarni faolligiga, ularda sutkalik va mavsumni maromini ritmni utishiga katta ta’sir etadi (biologik soat).
Erni uz uki va kuyosh atrofida aylanishi sutkani va mavsumni xosil bulishiga olib keladi. Xar xil mintakalarda yoruglik xar xil. Bulut bulganda yoruglik tushishi kamayadi.
Yoruglikni ta’siri uni kuchi va mikdoriga boglikdir. Yoruglik ta’siriga nisbatan usimliklar: yoruglikni sevuvchi, korongulikni sevuvchi, korongulikka chidamli xillarga bulinadi.
Yoruglikni sevuvchilar (geliofit), ochik, kuyosh yaxshi tegadigan joylarda usadi. Bir-biriga soya kilmasligi uchun buylari baland bulmaydi. M: tok.
Soyani yoktiruvchilar (ssiofitlar), urmonlarda daraxtlarni soyasida usuvchi utchil usimliklar. Yoruglikni sevuvchilar yoruglik tomon intiladi, usadi. Masalan, kungabokar. Kup usimliklarni kuyosh tomondagi shoxlari yaxshi usadi. Yoruglikni sevuvchi usimliklar korongulikda yaxshi usmaydi. Ularda fotosintez kuchli utadi.
Xayvonlarda kovakichaklilardan boshlab yoruglikni sezuvchi maxsus organ-kuz rivojlangan buladi. Ular kuzlari yordamida musbat fototaksis va manfiy fototaksis xususiyatiga ega buladilar.
Xayvonlar kechasi va kunduzi xayot kechiradiganlarga bulinadilar. Yoruglik ta’sirida ba’zi kushlar, sutemizuvchilar yozda shimolga, kishda janubga migrasiya kiladilar. Kushlar, asalarilar kuzlari yordamida kuyoshga, yulduzlarga chamalab mo`ljal olib uchadilar. Xayvonlar va odamlardagi bioritmlar xakida tushuncha beriladi – fotoperiodizm.