Reja: Sinekologiya xakida tushuncha

Biotik munosabatlarni tiplari.
Biosenozda xar xil turlar urtasida ma’lum bir boglanish vujudta keladi. Ayniksa, ularning ovkatlanishi tufayli boglanish yuzaga keladi. Ovkatlanishdan tashkari makonda turlarni boglovchi xar xil biotik kompleks turlarni birlashtiradi. Turlar urtasida kuyidagi biotik munosabatlar mavjud:
Konkurensiya - bu bir xil sharoitda yashovchi organizmlar orasidagi yashash uchun kurash. Tabiatda odatda ekologik jixatdan 2 ta bir xil tur,. ayniksa bir xil ovkat talab kiluvchilar kelishib, yashay olmaydi. G.F.Gauze tajribasida, 2 ta infuzoriya turi bir xil ovkat muxitida kuyilganda, ma’lum vakt utgach fakat bitta turi tirik koladi. Bir xil joyda usgan xar xil tur usimliklarda xam shunday buladi (yirtkich xayvonlarda xam shunday).
Yirtkichlik. Bularga tirik xayvonlar bilan oziklanuvchilar-kiradi. Odatda yirtkich uz uljasini oldin uldiradi, keyin eydi. Iirtkichda va uning kurbonida ma’lum bir ximoya moslamalar paydo bulgan. Masalan, kurbonida tikanaklar, sovut-kosa (toshbaka), ximoya ranglar, zaxarli bezlar, tez chopib kutulish, tuprokni ichiga kirib ketish, chukur in kazish (yirtkichlar kira olmaydigan), xavf yakinlashganda uzlaridan xar xil signal chikarish va xokazolar. Sichkon-mushuk.
Yirtkichlarda esa kuchli muskullar, tishlar, tez chopishga, poylashga moslashishlar paydo bulgan. Tabiatda yirtkich va uning kurbonining soni ma’lum bir mikdorda saklanishi kerak. Yakin vaktlarga kadar xamma yirtkichlar zarar, ularni yuk kilish kerak degan fikr yurar edi. Ma’lum bulishicha ular kasalmand, nimjon xayvonlarni eb, ular urtasida kasallik tarkalishni oldini oladi. Yirtkichlik tabiiy tanlashda populyasiya tarkibini yaxshilashda muxim rol uynaydi.