Режа. Саноат ва маиший чиқиндилар

Руҳ тупроқда минерал ўғитлар билан тушиши мумкин, суперфосфат ўғитида 21-51 мг/кг гача бу элемент бўлиши аниқланган, аммофосда эса 10-54, калий хлоридида 3,1 мг, се-литрада 0,2 мг/кг бўлиши мумкин.

• Руҳ тупроқда минерал ўғитлар билан тушиши мумкин, суперфосфат ўғитида 21-51 мг/кг гача бу элемент бўлиши аниқланган, аммофосда эса 10-54, калий хлоридида 3,1 мг, се-литрада 0,2 мг/кг бўлиши мумкин.
• Қўрғошин ҳам минерал ўғитларда, гўнгда ва охактошда учраб туради. Турли мамлакатларда ишлаб чўилаётган ўғитларда ва охакда 0,05-95 мг/кг гача учраши аниқланган, айниқса соя унида кўп бўлиб, 500 мг/кг гача етади. Айниқса, Хиндистон ўғитларида бу элемент кўпдир: масалан азотлида 42-116, фос-форлида 238-962, калийлида-119, муракаб ўғитларида 150-430 г аралашма ўғитларда 216-444 мг/кг ни ташкил этади. Гўнгда эса бир килосида 1,1-27,0 мг/кг га етиб боради, шаҳар ташландиқ сувида бу элемент 13-1373 мг/кг гача (қуруқ массада борлиги аниқланди. Бизда эса бир кг да 15 мг ортиқ бўлса ишлатишга руҳсат берилмайди.
• Мишьяк ҳам минерал ўгитлар билан биргаликда тупроққа тушади, у айниқса нитратлар, сульфатлар, мочевина билан кўпроқ (1-10 мг/кг), мураккаб суперфосфатда эса 30-300 г/га тушади. Лекин тупроқ уни буғлатиб ўзидан четлаши аниқланган (2-11 фоизгача). Бу элемент тупроқдаги миқдор 50 мг/кг ошганда рўй беради, 1 метр тупроқ эритмасида 1-100 мг ўсимликка зарар етмайди.
• Симоб ҳам ўғитлар билан ерга тушади, уни фосфоритлар, калийли ва натрийли манбаларда, охактошларда, 0,007-1000 мг/кг гача бўлиши аниқланган.

Оғир металлар ва радионуклидлар билан тупроқни ифлосланиш даражаси

• Инсоният ўз фаолиятининг кўп асрлик ривожланиш босқичларида ичтисодий жиҳатдан энг арзон ишлаб чиқариш қурилмаси асосида саноат қишлоқ хўжалиги, транспорт, қурилиш каби соҳаларни ривожлантириб келди, аммо улардан чиқаётган турли чиқиндиларни табиат қўйнига ташландиқ тариқасида тўкиб ташлади. Айниқса саноат корхоналари чиқиндилари дарё, денгиз, океанларга, қуруқликларда ахлатхоналарга ташланди, бу эса биосферадаги биологик мувозанатни бўзди, баъзан ўсимлик ва ҳайвонот оламини қирилиб кетишига олиб келди, тупроқ ҳолатини ёмонлаштирди.