Режа. Саноат ва маиший чиқиндилар

Фосфорли ўғитларнинг тупроқ экологиясига таъсири

• Фосфор масаласи азотга қараганда, унинг захиралари камлиги билан фарқланади. Деҳқончиликда азот, фосфор, калий бир бирига нисбатан 1:1:1 дан то 1:2:2:,5 гача катталикда бўлиши мумкин. Агар азот билан фосфор нисбати бирдан паст бўлса, етиштирилган маҳсулотлар тарикибидаги азотнинг тўпланиши кузатилади ва унинг миқдори концерген даражасига етиши мумкин. Фосфорли ўғитлар ишлаб чиқаришда МДҲ мамлакатлари олдинги ўринди туради, аммо азот:фосфор:калий нисбатлари ҳали далачиликда ҳам, озиқ-овқат маҳсулотларида ҳам ўрганилиши керак. Чунки бу муаммо ҳал бўлгани йўқ. Фосфор тупроқда доими етарли бўлиши учун уни минерал, органоминерал ҳолда бериб турилиши лозим, чунки уни манбаи азотга ўхшаб етарли эмас, у оҳири фосфор етишмовчилиги масалаларини келтириб чиқариши мумкин.

. Фосфор элементи ўсимликлар учун зарурий элементлардир, у тўқима ва хужайрадаги нуклеопротеидлар, фосфоритлар, фитин, қандли фосфатлар ва бошқа бирикмалар таркибига киради, кўпгина модца алмашинуви реакциялари уни иштирокисиз яхши ўтмайди, ўсимликни ўсиши ёмонлашади. У асосан ўсиш нуқтасида тупланади, барг, илдиз, пояда камроқ бўлади. ўсимликларни нави, тури ва шароитга қараб унинг микдори 0,05 фоиздан 0,5 фоизгача ўзгариб туради. Масалан, бошоқли экинларда фосфор миқдорини энг кўп тўпланиш даврида кузатилади; пишиш даврида эса донларда ортади. Ўсимликлар ўсув даври давомида фосфорни ўзлаштиришни ўзгартириб тураи. Масалан, арпа тўпланиш даврида 6,9 кг/га, гуллашда 15-25 ва пишишда 30 кг/га заҳирадаги фосфорга эга бўлади. Бу ўсимлик ўсувни биринчи ярмида фосфорни (умумий талабни) 28 фоизини, иккинчи ярмида 59 фоизини ва учинчи даврида 13 фоизини талаб этади. Арпани барги ва поясида энг кўп фосфор гуллаш даврида кузатилади, кейинчалик камаяди, илдизида гуллашга кўпаяди, кейин бир хилда сақланади, бошқаларда эса пишиш давригача юқори бўлиб туради, мева органига фосфор асосан барг ва поясидан оқиб ўтади. Тупроқдан эса ўсув даврини 2-чи ярмида 25 фоиз миқдорда ўзлаштиради, холос (Шеглов, 1981).

• . Фосфор элементи ўсимликлар учун зарурий элементлардир, у тўқима ва хужайрадаги нуклеопротеидлар, фосфоритлар, фитин, қандли фосфатлар ва бошқа бирикмалар таркибига киради, кўпгина модца алмашинуви реакциялари уни иштирокисиз яхши ўтмайди, ўсимликни ўсиши ёмонлашади. У асосан ўсиш нуқтасида тупланади, барг, илдиз, пояда камроқ бўлади. ўсимликларни нави, тури ва шароитга қараб унинг микдори 0,05 фоиздан 0,5 фоизгача ўзгариб туради. Масалан, бошоқли экинларда фосфор миқдорини энг кўп тўпланиш даврида кузатилади; пишиш даврида эса донларда ортади. Ўсимликлар ўсув даври давомида фосфорни ўзлаштиришни ўзгартириб тураи. Масалан, арпа тўпланиш даврида 6,9 кг/га, гуллашда 15-25 ва пишишда 30 кг/га заҳирадаги фосфорга эга бўлади. Бу ўсимлик ўсувни биринчи ярмида фосфорни (умумий талабни) 28 фоизини, иккинчи ярмида 59 фоизини ва учинчи даврида 13 фоизини талаб этади. Арпани барги ва поясида энг кўп фосфор гуллаш даврида кузатилади, кейинчалик камаяди, илдизида гуллашга кўпаяди, кейин бир хилда сақланади, бошқаларда эса пишиш давригача юқори бўлиб туради, мева органига фосфор асосан барг ва поясидан оқиб ўтади. Тупроқдан эса ўсув даврини 2-чи ярмида 25 фоиз миқдорда ўзлаштиради, холос (Шеглов, 1981).