Режа. Саноат ва маиший чиқиндилар

Фосфорит концентратларида уран ва торий ундаги фосфор кислотаси миқдори билан боғлиқ бўлади, фикримизча фосфор ўғитларида албатта табиий радиоактив изотоплар бўлиши мумкин. Бундан ташқари фосфор ўғитини манбаи бўлиб гидрометаллургия саноати чиқиндилари ҳам ҳизмат қилади. Шуларни ҳисобга олиб, ўғитлар таркибини текшириб туриш ва радионуклидлар миқдорини аниқлаб назорат қилиш соф экологик тупроқ муҳитини яратиш имкониятини беради.

• Фосфорит концентратларида уран ва торий ундаги фосфор кислотаси миқдори билан боғлиқ бўлади, фикримизча фосфор ўғитларида албатта табиий радиоактив изотоплар бўлиши мумкин. Бундан ташқари фосфор ўғитини манбаи бўлиб гидрометаллургия саноати чиқиндилари ҳам ҳизмат қилади. Шуларни ҳисобга олиб, ўғитлар таркибини текшириб туриш ва радионуклидлар миқдорини аниқлаб назорат қилиш соф экологик тупроқ муҳитини яратиш имкониятини беради.
• Суперфосфат, нитроаммофос ўғитларидаги торий ва радийни миқдори, радий 0,47-0 пКу/г, торий эса 0,94:0.9; 15 пКу/г ни ташкил этганини қайд этган. Адабиётлардан маълумки, фосфор ўғитини манбаи ҳисобланган табиий хом ашё-аппатит ва фосфоритда етарлича радиоактив моддалар учрайди.

Атроф муҳитни фтор билан ифлосланиш манбаи металлургия ва кимё саноатидир, қишлоқ хўжалигида тупроқ ва ўсимликларни ифлослантирувчи манба бўлиб фосфорли ўғитлар ҳизмат қилади. Фосфат хомашёсини асосий макони Қоратоғ бўлиб, ўша ердан қазиб олиниб, Ўрта Осиё респулибкаларининг заводларига тарқатилиб келинади. Бу хомашёда уран микдори 49.10-4 дан тортиб 54.10-4 фоизгача, торий 21.10-4 - 23.10-4, фтор 375 мг/кг бўлиши аниқланган.

• Атроф муҳитни фтор билан ифлосланиш манбаи металлургия ва кимё саноатидир, қишлоқ хўжалигида тупроқ ва ўсимликларни ифлослантирувчи манба бўлиб фосфорли ўғитлар ҳизмат қилади. Фосфат хомашёсини асосий макони Қоратоғ бўлиб, ўша ердан қазиб олиниб, Ўрта Осиё респулибкаларининг заводларига тарқатилиб келинади. Бу хомашёда уран микдори 49.10-4 дан тортиб 54.10-4 фоизгача, торий 21.10-4 - 23.10-4, фтор 375 мг/кг бўлиши аниқланган.
• Шу кунларда ишлаб чиқилаётган фосфор ўғитларини асосий тури аммофос бўлиб, у салкам 80 фоизни ташкил кдлади. Ўзбекистонда аммофосдан сўнг донадор суперфосфат, нитроаммофос, аммофосфатлардан иборат турлари ишлатилмоқда. Заводлардаги тайёрланган ўғитлар таркибида уран микдори 21.10-4 - 48.10-4 фоиз, торий 1:10-4 фоиз бўлиб, фтор эса 11000 дан 3400 мг/кг гача бўлиб турибди (35-жадвал).